به نظر می رسد کارکرد ذخایر استراتژیک سوخت در حال تغییر است. آمریکا، انگلستان و فرانسه در حال بحث درباره استفاده احتمالی از این ذخایر برای تحت تأثیر قراردادن بهای بالای نفت هستند. آژانس بین المللی انرژی نیز اعلام کرده اگر «شرایط فراهم باشد»، آماده دخالت در بازار نفت است.
ماریا فن در هوفن، رئیس آژانس بین المللی انرژی می گوید: در ماه های اخیر، ظرفیت عرضه اضافی نفت در بازارهای جهانی رو به کاهش گذاشته؛ قیمت های نفت خام دوباره اوج گرفته اند و در بعضی کشورهای عضو آژانس بین المللی انرژی، بهای بنزین به رکوردهای تازه ای دست یافته است.
به گفته فن در هوفن، آژانس بین المللی انرژی نیز مثل دیگران، در شرایطی که بازسازی اقتصادی جهان همچنان وضعیت متزلزلی دارد، نسبت به تأثیر بهای بالای کنونی نفت خام نگران است.
آژانس بین المللی انرژی همواره درباره چگونگی آزادسازی ذخایر استراتژیک سوخت بحث می کند زیرا این کار، یکی از وظایف اصلی آن است. این نهاد راهکارهای مختلفی برای برخورد با شرایط اضطراری دارد و آزادسازی ذخایر سوخت یکی از این راهکارهاست که باید به صورت موردی و در شرایط خاص انجام شود.
با این حال، بحث های اخیر درباره آزادسازی ذخایر استراتژیک انرژی، ماهیتی تازه دارد زیرا درباره کمبود واقعی عرضه در بازارهای جهانی نیست و به رشد بهای جهانی نفت مربوط می شود.
با نگاهی بدبینانه، متوجه می شویم که این بحث ها در آستانه انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا و فرانسه مطرح می شوند. کمتر از یک سال پیش، بحث استفاده از ذخایر استراتژیک نفت از دید بسیاری، مسئله ای مورد نکوهش تلقی می شد.
طرح آژانس بین المللی انرژی برای تزریق 60 میلیون بشکه از ذخایر استراتژیک سوخت اعضای خود به بازارهای جهانی (که حدود نیمی از این تزریق از سوی آمریکا انجام شد)، مورد انتقاد غافلگیرکننده و شدید مخالفان دولت آمریکا در حزب جمهوری خواه قرار گرفت.
تجربه آزادسازی ذخایر در سال 2011
سال گذشته، ممکن است آزادسازی ذخایر استراتژیک سوخت در بازار، برای برخی قابل توجیه بود زیرا اختلالی واقعی در عرضه نفت در بازارهای جهانی شاهد بودیم، اما بسیاری از این حرکت انتقاد کردند زیرا تأثیر زیادی بر قیمت ها نداشت.
اختلال در تولید نفت لیبی سبب شده بود بهای نفت در سه ماه دوم سال گذشته میلادی به مرز 125 دلار برسد، در حالی که به طور سنتی، تقاضای نفت خام در این دوره از سال کاهش می یافته است.
در سه ماه سوم سال گذشته میلادی، عرضه روزانه نفت خام جهان حدود 700 هزار بشکه کاهش یافت و اگر آژانس بین المللی انرژی برنامه آزادسازی ذخایر را اجرا نمی کرد، کمبود عرضه روزانه نفت جهان ممکن بود به یک میلیون بشکه نیز برسد.
آزادسازی ذخایر سوخت در سال 2011 میلادی به موقع انجام نشد زیرا اختلال در عرضه نفت لیبی از ماه فوریه آن سال آغاز شده بود اما آژانس بین المللی انرژی این برنامه را چند ماه بعد و در ژوئیه آن سال انجام داد.
یکی از دلایل تأخیر آژانس، انتظار این نهاد از سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) برای افزایش تولید بود.
هم اکنون، به نظر می رسد بازار نفت با کمبود ظرفیت عرضه اضافی رو به رو شده است. ارائه نفت خام بیشتر به بازار، چه با کمک ظرفیت اضافی عربستان و چه با تکیه به ذخایر نفتی خلیج مکزیک آمریکا می تواند در حل این مشکل مؤثر باشد. با این حال، این کار راه حل معجزه آسایی برای مشکل بهای بالای نفت ایجاد نمی کند.
افزایش عرضه، شمشیری دو لبه
مشکل کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری های اقتصادی (او.یی.سی.دی) این است که رشد بهای نفت، به ابزاری برای مهار تقاضای رو به رشد کشورهای در حال توسعه قاره آسیا تبدیل شده است.
رهبران کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری های اقتصادی می دانند که ظرفیت اندکی برای کاهش تقاضای نفت خام کشورهایشان وجود دارد. در این کشورها، نفت خام به طور عمده در بخش حمل و نقل به کار گرفته می شود و هنوز جایگزین عمده ای برای نفت در این زمینه وجود ندارد.
تنها افت تقاضای اقتصادی نفت خام می تواند در کوتاه مدت، تأثیر قابل توجهی بر بهای این کالا داشته باشد. معنای این افت تقاضا، رکود است و این واقعیت تلخ، سبب می شود عده ای به این فکر بیافتند که با توسل به ذخایر استراتژیک نفت، جلوی رشد قیمت آن را بگیرند.
عرضه اضافی نفت خام از سوی عربستان یا از طریق آزادسازی ذخایر استراتژیک نفت می تواند در کاهش بهای نفت خام تأثیر داشته باشد. اما ممکن است این کاهش قیمت، در نهایت رشد تقاضای نفت خام در چین و هند را شتاب بخشد.
منبع: گلوبال مارکتز