زیرساخت‌های بورس انرژی به آزمایش گذاشته می‌شود
ناکارآمدی بورس انرژی که پیش از این از سوی اتحادیه فرآورده‌های نفتی اعلام شده بود، موضوع قابل کتمانی نیست، اما با این وجود فعالان بخش خصوصی انتظار دارند با شفاف‌سازی، فضای رقابت ایجاد شود. تاکنون محصولات متعددی در بورس عرضه شده و حال قرعه به نام گاز طبیعی رسیده است که از دید فعالان بخش خصوصی این اقدام در کوتاه‌مدت در صورت ختم غائله خوراک پتروشیمی می‌تواند اقدام موثری باشد.
علی حسینی، مدیرعامل بورس انرژی ایران اعلام کرد که با توجه به وجود زیرساخت‌های مطلوب، آمادگی پذیرش گاز طبیعی به‌عنوان یک محصول جدید در بورس وجود دارد تا گازطبیعی نیز همانند فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی پذیرش و در تالار معاملات فیزیکی و رینگ بین‌الملل معامله شود. این پیشنهاد از سوی بورس براساس پیش‌بینی‌های تولید نفت، گاز و محصولات مختلف در بخش‌های پایین‌دستی صنعت نفت در دوران پساتحریم عنوان شده است زیرا معامله فرآورده‌های مختلف نفتی در بورس انرژی می‌تواند در رونق اقتصادی کشور تاثیرگذار باشد.
این در حالی‌است که هم‌اکنون عرضه فرآورده‌های نفتی در بورس با نارضایتی‌هایی مواجه است و بسیاری از کارشناسان بر این باورند که باید عرضه محصولات عرضه شده در بورس از جمله پتروشیمی‌ها از حالت اجباری به اختیاری تبدیل شود، اما مدیرعامل بورس انرژی اعلام کرده است: «خوشبختانه بورس انرژی به میزبانی مطمئن برای معامله انواع فرآورده‌های نفتی بدل شده است و همکاری و تعامل خوبی با مجموعه شرکت‌های تابعه وزارت نفت در بخش‌های مختلف دارد.»
اما در این باره سیدحمید حسینی، کارشناس حوزه انرژی و فعال بخش خصوصی بااشاره به اینکه اگر هدف از عرضه گاز طبیعی در بورس عرضه خوراک برای پتروشیمی گازی باشد و بتواند غائله موجود را ختم کند، اقدام موثری است به «فرصت امروز» می‌گوید: «به دلیل متغیر بودن شاخص‌های تعیین نرخ خوراک گازی، مشکلات متعددی برای سرمایه‌گذاران ایجاد شده که در صادرات نیز تاثیرگذاشته است. با این وجود در کل عرضه محصولات نفتی و گازی و حتی نفت و گاز در بورس کار ارزشمندی است.»
فضای بورس باید رقابتی شود
عرضه گاز طبیعی در بورس پیشنهاد بورس انرژی است و هنوز وزارت نفت نظر قطعی خودرا در این باره ارائه نکرده است. حسینی در این باره با بیان اینکه بورس انرژی برای جذب مشتری‌ها و سهامداران خود باید فضای بورس را به روز کند و چشم‌اندازی داشته باشد، می‌افزاید: «باید فضای بورس انرژی رقابتی باشد و ورود گاز طبیعی به بورس انرژی در کوتاه‌مدت می‌تواند راهگشا باشد البته در درازمدت نمی‌تواند موثر عمل کند. البته براساس تجربه‌های موجود مجموعه وزارت نفت علاقه‌ای به برون‌سپاری ندارد و در شرایط خاص حاضر به واگذاری است ازاین‌رو تحقق یافتن این موضوع را باید به فال نیک گرفت.»
عضو هیات‌مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی درباره استقبال بخش خصوصی از عرضه گاز در بورس نیز می‌گوید: «اگر بورس براساس شاخص‌های بین‌المللی فعالیت کند هیچ بخشی از عملکرد آن ناراضی نخواهد بود اما بورس کنونی این زیرساخت را ندارد زیرا بخش خصوصی به دنبال فضای رقابتی است.» به گفته حسینی عرضه گاز طبیعی یک گام به جلو است و باید بخش خصوصی از این موضوع استقبال کند.
تاکید بر ناکارآمد بودن بورس انرژی
فروزان گلچین، فعال بخش خصوصی و رئیس فعال اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی با اشاره به اینکه متاسفانه بورس انرژی در حال حاضر کارآمدی لازم را ندارد، به «فرصت امروز» می‌گوید: «عرضه محصول در بورس منجر به شفاف‌سازی می‌شود حتی اگر بورس ناکارآمد باشد نباید مانع از عرضه محصولات از طریق بورس از جمله گاز طبیعی شد اما باید شرایط به‌گونه‌ای باشد که در صورت امکان فروش محصول خارج از بورس براساس قیمت تعیین شده فراهم شود.»
وی به نشست مشترک بخش خصوصی با نمایندگان مجلس درباره گاز اشاره می‌کند و می‌افزاید: «باید برای گاز از نظر قیمت و تجارت، بازارهای هدف شناسایی شود و حتی قیمت‌گذاری به‌صورت مهندسی معکوس انجام شود اینکه از شاخص کشور عربستان همواره استفاده شود در تجارت گاز نمی‌تواند راهگشا باشد. البته اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در حوزه گاز فعالیت کمتری داشته است و باید در آینده نزدیک بخش گازی فعال و تقویت شود و سازوکارهای لازم برای ورود بیشتر بخش خصوصی در عرصه بین‌الملل طراحی شود.»
اما دراین باره مهدی اسپندیاری، کارشناس و دبیرکل اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی به «فرصت‌امروز» می‌گوید: «گاز طبیعی یا از طریق خط لوله یا ال‌ان‌جی عرضه می‌شود، اینکه قرار است این گاز در بورس عرضه شود بیش از آنکه موضوع تخصصی باشد، سیاسی است اما با این حال اگر منظور میعانات گازی و تعیین نرخ گاز برای صنایع پایین‌دستی باشد باید بگوییم که عرضه آن در بورس انرژی اقدامی موثر و اثرگذار است.»
وی با اشاره به اینکه عرضه گاز در بورس انرژی شرایط کنونی را بهبود می‌بخشد، می‌افزاید: «وزارت نفت باید همکاری لازم برای تحقق این موضوع با بورس انرژی داشته باشد. بدون شک با توجه به کارکرد بورس و تلاش برای شفاف‌سازی شرایط برای فعالیت بخش خصوصی فعال در این حوزه بهبود خواهدیافت.»
اسپندیاری درباره گلایه بخش خصوصی از عملکرد کنونی بورس انرژی نیز می‌گوید: «باید نتایج حرکت برای تصمیم را دید. اگر قیمت‌ها از طریق تابلو اعلام شود، خوب است اما برخی اوقات مواردی دیده می‌شود که با وجود عرضه محصول در بورس، محصول مورد نیاز خارج از بورس عرضه می‌شود. باید دید که برای گاز طبیعی چه برنامه‌ای تدارک دیده شده است.»