رئیس سابق هیات مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت
سازندگان تجهیزات نفتی تعلل دولت در انجام تعهدات مالی را عامل اصلی ایجاد اختلال در تولید و تحویل کالا عنوان کرده و می‌گویند دولت پول سازندگان تجهیزات را با تاخیر زیادی پرداخت می‌کند و این تاخیر سرمنشا بروز بی‌نظمی و اخلال در بازار صنعت نفت کشور است. با رضا پدیدار، رئیس سابق هیات‌مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت و مدیرعامل گروه آیسکو ایران درباره مشکلاتی که در این زمینه به‌وجود می‌آید گفت‌وگویی کوتاه انجام داده‌ایم:
* بسیاری از پیمانکارانی که با سازندگان داخلی همکاری دارند، بارها از تاخیر در تحویل کالای درخواستی‌شان موارد را اعلام کرده‌اند. به نظر شما چرا سازندگان داخلی نمی‌توانند به تعهدات‌شان سر زمان تعیین شده عمل کنند؟
در فرآیند تولید و صنعت و در چارچوب توافق‌نامه‌هایی، قراردادهایی منعقد می‌شود که برای طرفین تعهداتی ایجاد می‌شود. در نظام اقتصادی کشور ناهمواری‌هایی فی مابین طرفین وجود دارد که حاصل آن، عدم تعهد افراد نسبت به مفاد قرارداد است. این توافق می‌تواند میان بخش خصوصی با بخش دولتی، بخش خصوصی با بخش خصوصی و بخش دولتی با بخش خصوصی باشد.
* با وجود شناسایی علت، چرا راهکاری برای برون رفت از آن طراحی نمی‌شود؟
نخستین اشکال را در بدنه میانی و اجرایی دولت می‌دانم. اگر قرارداد به درستی اجرا نمی‌شود به این دلیل است که دولت، نگاه مالک و رعیت به مسائل دارد و می‌گوید هر چیزی که من می‌گویم همان است و حتی وقتی قراردادی منعقد می‌کند به راحتی قرارداد خود را نفی می‌کند. طرف قرارداد که عمدتا پیمانکار یا سازنده است، نمی‌تواند اعتراض کند، زیرا ترس از دولت دارد. نگاه مالک و رعیتی و نگرانی از دست دادن بازار کار موجب می‌شود تا اعتراض مطرح نشود.
از سویی رابطه متعادل میان طرفین قرارداد وجود ندارد، این موضوع موجب شده تا طرف سفارش‌دهنده به سفارش گیرنده به دلیل نبود توازن اقتصادی در کشور رفتاری آزاد داشته باشد. این در حالی‌است که دولت با ایجاد تعادل علاوه بر ایجاد اشتغال، باید منابع را میان همه یکنواخت توزیع کند و مانع از انحصار شود.
اما در ادامه باید به شرایط اقتصادی‌مان از سال 90 تاکنون اشاره کنم، این مسئله موجب شده در ایفای تعهدات‌مان بندهایی را متعهد شویم که اختیار آن در دست ما نیست. برای نمونه فردی که در بخش خصوصی متعهد می‌شود کالایی را تولید و در موعد تعیین شده آن را تحویل دهد جدا از اینکه مواد اولیه که باید تهیه کند گاهی با سختی بسیار همراه است، عوامل پیش‌بینی نشده‌ای نیز در تامین مواد اولیه وجود دارد که موجب می‌شود فرد نتواند در موعد تعیین شده کالا را تحویل دهد. در ادامه باید به این موضوع نیز اشاره کنم که در بیش از 90درصد قراردادها، نقش طرفین در قراردادها به درستی ایفا نمی‌شود. برای نمونه در بخش منابع مبدا که دولت یا هر سفارش‌دهنده‌ای است باید تعهدات مطابق قرارداد انجام شود که انجام نمی‌گیرد.
برای نمونه ارائه کردن اطلاعات فنی و تخصصی کامل کالا یکی از این موارد است زیرا تنها اطلاعات اولیه ارائه می‌شود اما اطلاعات فنی و مهندسی به موقع تحویل داده نمی‌شود، همچنین باید نقشه‌ها به تایید طرفین برسد اما در نهایت کارفرما این نقشه‌ها را با ضریب انحراف 100درصد تایید می‌کند.
در این میان آنچه اهمیت بیشتری دارد پول است. در قرارداد اولیه نوشته می‌شود که 25 درصد مبلغ قرارداد به‌عنوان ضمانت نامه بانکی ارائه شود، اما سفارش‌دهنده پولی ندارد که پرداخت کند یا در صورت وجود پول با تاخیر این مبلغ پرداخت می‌شود. این موضوع مشکل‌ساز شده است و موجب شده میانگین مدت زمان تعهدات مبادی کارفرمایی در اجرای قراردادهای سفارش تجهیزات حداقل 12 ماه به بالا باشد. بدون شک با تاخیر در پرداخت‌ها، سازنده نمی‌تواند به موقع کار خود را انجام و تحویل دهد. در مجموع باید گفت 75 درصد عدم ایفای تعهدات به سفارش‌دهنده و 25درصد به سازندگان مربوط است که موجب می‌شود کالا با تاخیر تحویل داده شود.
* آیا تولیدکنندگان تجهیزات صنعت نفت با وجود انجمن سازندگان تجهیزات نفت، راهکاری برای برون‌رفت از این مشکلات اندیشیده‌اند؟
پرداخت به موقع از مهم‌ترین پروسه‌های عقد قرارداد است، از سویی باید به این مهم اشاره کنم که گاهی قراردادها با تاخیر چندماهه در کمیسیون حقوقی پیگیری می‌شود به طوری که موعد تحویل کالا فرا‌می‌رسد اما هنوز قرارداد نهایی نشده است و پیمانکار و کارفرما انتظار دارد که کالا تهیه شده باشد آن هم در شرایطی که نخستین بخش از پرداخت مالی محقق نشده است. متاسفانه نظام بوروکراسی هر روز قوی‌تر و مشکلات ما در این نظام بیشتر می‌شود.