اتحادیه صادر کنندگان فرآورده های نفت، گاز و پتروشیمی ایران به عنوان یکی از نهادهای با سابقه و با تجربه در حوزه صادرات مواد هیدروکربوری شناخته می شود.این اتحادیه با تکیه بر تجارب بدست آمده از سوی مدیران کهنه کار صنعت نفت در تمام سال های گذشته، حضوری تمام قد در بخش صادرات مواد نفتی، گازی و پتروشیمی داشته و عضویت بیش از 320 شرکت صادر کننده در این اتحادیه شاهدی بر این ادعا است.این تشکیلات مردم نهاد البته در تمام دوران گذشته خود مانند دیگر موارد مشابه بخش خصوصی از معضلات بوجود آمده از سوی نگاه تصدی گر دولت رنج برده است و فعالان عضو در این اتحادیه نیز با تمام ناملایمات به هر طریقی شده تلاش کردند امر حیاتی صادرات را ادامه دهند . در صبح یک روز از آخرین ماه تابستان امسال به بهانه شنیدن مشکلاتی که در بخش خصوصی حوزه صادرات فرآورده های نفت، گاز وپتروشیمی در سطح کلان وجود دارد پای صحبت های مهدی اسپندیاری دبیر کل و محسن طارمیان مدیر روابط عمومی این اتحادیه نشستیم به این امید که این تریبون کوچک محملی باشد برای ابراز مسائل مبتلا به یک که بخش خصوصی حوزه صادرات نفت با آن روبروست.
-وضعیت صادرات فرآورده های نفت،گاز و پتروشیمی و فعالان این عرصه در کنار مجموعه صنعت نفت در کشور در حال حاضر چگونه است؟آیا ما از این لحاظ نمره قابل قبولی داریم؟
اسپندیاری: بگذارید در آغاز مقدمه ای را بگویم. ما از نظر صنایع بالادستی نفتی و حتی در بخش های دیگر این صنعت نیازی به خارجی ها نداریم.در تاسیسات سرچاهی و استخراج و دیگر بخش ها در داخل بهترین متخصصان حضور دارند که می توان از آنها استفاده کرد.اگر موضوع برون سپاری مطرح شود باید دلایل آن هم مورد بررسی دقیق قرار گیرد.اگر این دلایل سیاسی است که ما اصلا حرفی نداریم که بگوییم.اما اگر بحث فنی و تکنیکی است که بنده معتقدم شرکت های ما همه آن را در توان دارند و چیزی وجود ندارد که ما نتوانیم آن را انجام دهیم.مگر درحوزه هایی که بسیار تخصصی و تکنولوژیک است ما نیازی به خارج داشته باشیم.
-یعنی می توان اینطور ارزیابی کرد که ما به آی پی سی نیازی نداریم؟
موضوع آی پی سی مسئله دیگری است.وقتی بحث میادین مشترک به میان می آید از نظر وزارت نفت این می تواند الزامی باشد.بحث ما تکنیکال است.بسیاری از قراردادهای فنی را شرکت های ما می توانند با خارجی ها منعقد کنند.بستگی به موقعیت دارد.
-در یک نگاه کلی ارزیابی شما نسبت به صادرات فرآورده های نفتی چیست؟آیا روند آن را طبیعی می دانید؟
بگذارید موضوع صادرات را از زاویه دیگری نگاه کنیم.آنچه ما بچه های قدیمی صنعت نفت را متاثر می کند و به اصطلاح بغض گلویمان را می گیرد این است که بزرگترین ضعف ما در رسانه ها و خاصه صدا و سیماست که این حس ملی و ایرانی بودن ما را نادیده می گیرد و در تکثیر شعار «ایرانی،کالای ایرانی بخر» کوتاهی می کند.این یک وظیفه ملی بر صدا و سیما و بقیه رسانه هاست.ما متاسفانه کارخانه های چین را راه انداخته ایم و کارگران چینی را به کار گمارده ایم . کارگرهای خودمان را بیکار کرده ایم.به یاد داشته باشیم که وضعیت تولید ما در روزگاری نه چندان دور بسیار خوب بود. ما بزرگترین صادر کننده کفش با بهترین کیفیت بودیم.همچنین درلوازم خانگی، منسوجات و دیگر صنایع ما می توانستیم به شکوفایی برسیم.اما به جای آن، واردات جنس بنجل را سرلوحه کار خود قرار دادیم.اینک می بایست برای جبران مافات جلوی این واردات بی رویه را بگیریم.تعرفه ها آنقدر باید بالا برود که کسی توان این کار را نداشته باشد.مگر در اروپا چه می کنند.یک آلمانی یا یک فرانسوی در وهله اول کالای ساخت کشور خود را خریداری می کند.اگر کالای مورد نظرش وجود نداشت به سوی جنس خارجی می رود.کالای چینی به اروپا به راحتی وارد نمی شود چون تعرفه های بالایی دارد تا مردم به سوی کالای ساخت داخل بروند.دولت اگر کارخانه ها را حمایت کند و بجای اینکه وام های به اصطلاح زود بازده بدهد که عموما هم برنمی گردد به صنایع یارانه بدهد تولید داخل فعال می شود .اگر به هرکارخانه ای که R&Dبالاتر و تکنولوژی بهتری دارد یارانه بدهد وضعیت کاملا متفاوت خواهد شد.وقتی کارگر مشغول به کار باشد طبعا هزینه اش هم کمتر خواهد شد و وقتی هزینه اش پایین تر باشد درآمد بالاتری خواهد داشت و این به توسعه و رشد اقتصادی کشور کمک بزرگی خواهد کرد.در چنین شرایطی جامعه هم به سوی امنیت بیشتر پیش خواهد رفت. در بیکاری، کارگر چگونه باید هزینه هایش را تامین کند.
دولت همچنین باید میان صنعت و دانشگاه پل ارتباطی ایجاد کند و به مقدار نیازی که این هردو به هم دارند بستر سازی کند.ما هم اینک تعداد بسیاری از مدیران صنعتی داریم که بیکارند یا در جایی مشغولند که ربطی به تولید ندارد.اگر اینها در کارگاه های صنعتی فعال بودند الآن وضعیت تولید بسیار متفاوت بود.باید تکنیکال ها را پرورش داد که بتوان کارهای اجرایی کرد.نه اینکه مدارک بی ارزشی که فاقد کارایی لازم هستند به آنها داده شود.اعتقاد من این است که در بخش صنایع دولت می تواند با ایجاد منابع علمی و تقویت کارخانجات و تعلق سوبسید به آنها چرخ تولید رابه گردش درآورد.در تولید است که همه چیز بدست می آید.
-یعنی می فرمایید حمایت هایی که باید از تولید بشود راهی بخش های غیر مولد می شود؟
اسپندیاری: بله.دقیقا. کافی است یک نگاهی به سطح بازار بیاندازید.ببینید چه اجناسی به صورت قاچاق و غیر قاچاق دارد در جامعه عرضه می شود که به راحتی می تواند در داخل کشور تولید شود.چه اشکالی دارد که دولت سازوکاری را طراحی کند که مردم از طریق آن فقط کالای ایرانی بخرند؟وزارت صنعت،معدن و تجارت باید اعمال فشار کند تا تولید بالا برود.
یکی دیگر از معضلات کشور در بخش صادرات موضوع ارزش افزوده است.در نظر داشته باشید وقتی بازرگانی که قرار است در طول سال چندین بار کالایش را بگرداند مجبور باشد 9 درصد از سرمایه جاری خود را مدام بابت این موضوع پرداخت کند دیگر سرمایه ای برایش نمی ماند.وزارت دارایی باید برای این موضوع فکری بکند که مصرف کنندگان سریع پول خود را برگرداند که قادر به ادامه کار باشد.در این صنعت چه بسا ده ها هزار نیرو دارند کار می کنند که این رفتارها باعث می شود در کارشان مشکلات عمده ایجاد شود.
-در خصوص صادرات گویا نسبت به رقبا اوضاع چندان مطلوب نیست.آیا این حرف درست است؟
به هرحال در صادرات یک مشوق هایی هست که از ما دریغ می شود و در چنین حالتی رقبا از ما جلو می زنند.پیش از این در بخش صادرات یک حمایت هایی وجود داشت که اینک قطع شده و این طبعا صادر کننده را دچار مشکل می کند.بانک ها هم قبلا به کمک صادرات می آمدند که الآن دیگر نمی آیند.ارزش افزوده هم مشکل بعدی بود.همه این ها روی قیمت تمام شده اثر سوء می گذارد و طبیعی است که کشوری که این مشکلات را ندارد با قیمت تمام شده کمتری بازار را متعلق به خود می کند.در حالیکه اگر مشکلاتی از این دست برداشته شود بدیهی است که بخش خصوصی داخلی توان بیشتری برای فعالیت صادراتی بدست می آورد.ما هم دانش و هم تجربه بیشتری نسبت به رقبا داریم که باید از مزیت هایش نهایت استفاده را ببریم. برای همین است که می بینیم کشوری مثل ترکمنستان به راحتی می تواند کالایش را در مثلا افغانستان یا پاکستان بفروشد اما ما نمی توانیم.آنها به بخش خصوصیشان اهمیت می دهند اما ما نه.
طارمیان:موضوع تحویل به موقع خوراک مسئله بسیار مهمی است که عموما مورد تغافل قرار می گیرد.وقتی تعهد شده است که فلان مقدار خوراک در مدت زمان خاصی تحویل شود و نمی شود،طبعا عرضه در بورس و امثالهم هم مشکل می شود و آن قیمت هم قاعدتا قیمتی نیست که قابلیت رقابت با شرکت های خارجی را داشته باشد. برای همین است که گاهی دیده می شود ارزان فروشی هایی بوجود می آید که اگر این ارزان فروشی نباشد خط تولید از کار می افتد.
آیا آماری از میزان صادرات فرآورده های نفتی در دست هست؟
طارمیان:متاسفانه ما در کشور هیچ آمار متقن و روشن و شفافی در این زمینه نداریم.هیچ مرجعی درا ین خصوص وجود ندارد.مثلا گمرک بخشی از صادرات را اعلام می کند که عموما در بخش محصولات پتروشیمی است.ترانزیت سوآپ و بنکرینگ فرآورده ها بخش خصوصی است. که اظهار این آمارها توسط دولت صورت می گیرد.بنابراین آمار دقیقی وجود ندارد.اما می توان اشاره کرد که حجم تقریبی صادرات مواد نفتی و گازی و پتروشیمی در سال حدود 12 میلیارد دلار است.که 8 میلیارد دلارش مربوط به بخش پتروشیمی است.امسال هم در 4-5 ماهه اول سال به رغم آنکه ما به لحاظ وزنی افزایش صادرات داشته ایم اما به لحاظ ارزشی کاهش داشته ایم.کاهش قیمت نفت در این موضوع دخیل بوده است و ارزش تقریبی کالاها هم کم شده است.