مهندس محمد حسن پیوندی: در حقیقت پتروشیمی، صنعت منحصر به فردی است که اگر برنامه ریزی های پیش بینی شده در این زمینه در برنامه های دوم و سوم توسعه به درستی به اجرا در می آمد، امروزه این صنعت می توانست کلیدی ترین نقش را در اقتصاد ما ایفا کند.
در مقایسه با سایر کشورها، ایران بالاترین و بهترین ظرفیت را برای توسعه پتروشیمی داراست و هیچ کشوری مانند ایران از تمام امکانات و ظرفیت های لازم برای توسعه این صنعت برخوردار نیست.
دلایل زیادی را برای اثبات این موضوع می توان ذکر کرد که از جمله آنها عبارتند از :
1- مهمترین منابع مورد استفاده در صنعت پتروشیمی، هیدروکربورها هستند که از منابع گازی و نفتی به دست می آیند. ما تنها کشور در جهان هستیم که هم از لحاظ منابع گازی و هم از لحاظ منابع نفتی در رتبه های بسیار بالایی قرار داریم، علاوه بر این منابع گازی در ایران بسیار غنی است. در رده بندی جهانی از لحاظ منابع گازی در رده دوم و از لحاظ منابع نفتی هم در رده دوم یا سوم جهان قرار داریم. کشور عربستان اگرچه از لحاظ منابع نفتی در جایگاه اول قرار دارد اما فاقد منابع گازی است، قطر هم اگر گاز دارد، نفت ندارد.
2- عامل مهم دیگر در توسعه صنعت پتروشیمی، نزدیکی به آب دریاها است به طوری که این صنعت به آب های آزاد و سواحل کشورهای مختلف دنیا دسترسی داشته باشد که از این لحاظ ما از نعمت خلیج فارس و دریای عمان بهره مند هستیم و همه منابع ما نیز یا در خلیج فارس است و یا نزدیک به خلیج فارس که به این ترتیب امکان صادرات بیشتر محصولات این صنعت را افزایش داده است.
2- صنعت پتروشیمی به همان شدت که به خوراک احتیاج دارد، برای سرویس های خنک کننده به آب نیز نیاز دارد ، برای مثال حجم آبی که فقط در عسلویه برای خنک کردن استفاده می شود (آبی که یک بار در سیکل دور می زند و دوباره به دریا باز می گردد) 380 متر مکعب یا380 تن در ساعت است، چهار برابر آب ورودی به تهران بزرگ، ما این آب خنک کننده را داریم و همه کشورها این امکان را ندارند.
3- نقش محوری دیگر، نیروی انسانی است. ما تنها کشور در خاورمیانه هستیم که از نیروهای انسانی با 100 سال تجربه در صنعت نفت بهره مند هستیم و از طرف دیگر دانشکده های مهندسی خیلی خوبی داریم که به تربیت و پرورش نیروی های انسانی متخصص مشغول هستند.
4- ما کشوری هستیم که همسایه های متعددی داریم و در واقع بازارهای هدف فراوانی در اطراف ما قرار دارد. عراق، افغانستان ، کشورهای CIS (کشورهای مستقل مشترک المنافع) و ترکیه. علاوه بر این ما از طریق اقیانوس هند به دو بازار بزرگ چین و هند دسترسی داریم.
5- از همه مهمتر عشق و علاقه مردم ایران به پیشرفت و توسعه کشور است. اینها پتانسیل و ظرفیت کمی نیست.
نتیجه این حرف ها این است که ایران باید از نظر توسعه صنعت پتروشیمی در صدر کشورهای جهان باشد، یعنی نقش تعیین کننده در صنعت پتروشیمی جهان داشته باشد.
صنعت پتروشیمی، صنعتی است که در حدود 10 درصد هیدروکربورهای کشور را مصرف می کند و بقیه آن هم یا به شکل خام صادر شده و یا به شکل انرژی در داخل کشور مصرف می شود. با این اوصاف علیرغم اینکه هنوز در صنایع پایین دستی پیشرفت زیادی نداشته ایم، اما طبق آمار گمرک 40 درصد صادرات غیرنفتی ایران را محصولات پتروشیمی تشکیل می دهد، همین آمار به معنای واقعی نشان می دهد که از همین 10 درصد می توان ارزش افزوده بسیاری را ایجاد کرد. پس این صنعت با توجه به ارزش افزوده ایجاد شده، می تواند نقش بسیار مهمی در توسعه کشور داشته باشد. وقتی ما می گوییم هدفمند کردن یارانه، این طرح قیمت های انرژی را تحت تاثیر قرار می دهد. از طرف دیگر می دانیم که منشاء انرژی، هیدروکربورها هستند و این هیدروکربورها به دو بخش مصرف (سوخت) و تولید تخصیص داده می شود.
معنی هدفمند کردن چیست؟ معنایش این است که باید انرژی را از بخش سوخت به بخش تولید انتقال دهیم. حال سئوال این است که این هدفمند کردن با چه معیاری باید صورت بگیرد و ابعاد آن تا چه حد گسترده است؟
برای پاسخ به این سؤال ماده 32 برنامه قانون چهارم را مطالعه کنید. این ماده بر این امر تاکید می کند که محصولات صادراتی ما باید قابل رقابت با منطقه باشد و در واقع منطق درست هم همین است. با این معیار اگر قرار باشد صادرات پتروشیمی قابل رقابت با منطقه باشد باید قیمت تمام شده آن از قیمت تمام شده منطقه کمتر و در بدترین حالت مساوی آن باشد، کیفیت هم اگر بهتر نباشد، باید در سطح کیفیت آن ها باشد. به این معنی که قیمت خوراکی که به پتروشیمی داده می شود بالاتر از قیمت خوراک در منطقه نباشد که این در واقع یک استدلال شفاف و روشن است.
عربستان سعودی برای تشویق سرمایه گذاری در آن کشور قیمت خوراک را با 30 درصد تخفیف ارائه می کند. در این کشور قیمت گاز هیچگاه بیشتر از 30 تا 70 سنت نیست. این قیمت برای کشور ما هم در حال حاضر همین حدود است. اما الان به خاطر قانون هدفمند کردن یارانه ها بحث قیمت خوراک دستخوش تحولات مختلفی شده است.
معیار شرکت گاز برای تعیین قیمت، همان قیمت گاز صادراتی به ترکیه است ، که این درست نیست، چرا که در چنین شرایطی سرمایه گذار حاضر شده است، در صنعت پتروشیمی وارد شده و در آن سرمایه گذاری کند، ایجاد شغل نموده است و معضل بیکاری جامعه را حل نماید.
پس وقتی کسی حاضر شده این سرمایه گذاری را انجام دهد باید از آن حمایت شود، به این معنی که قیمت خوراک مصرفی در حدی باشد که محصولش با محصولات منطقه قابل رقابت باشد. این درست است که اگر قرار است گاز به کشور ترکیه فروخته شود باید با بالاترین قیمت صورت گیرد، چون قرار است که ثروت ملی را صادر کنیم، اما واضح است که حساب تولید کننده داخلی از یک کشور خارجی جداست.
مسئولین محترمی که قانون مترقی هدفمند کردن یارانه ها را ارائه داده و اجرا می کنند، باید با یک دیدگاه فرابخشی و فرابنگاهی به این کار پرداخته و به اقتصاد ملی توجه کرده و اهداف خود را بر اساس توسعه اقتصاد ملی برنامه ریزی کنند. یعنی به معیارهای GDP، تولید، شغل، درآمد ملی و ... توجه کنند.
پیشنهاد صریح و واضح این است که قیمت خوراک ها نباید طبق ماده 32 قانون چهارم بیشتر از قیمت منطقه باشد تا محصولات ما بتوانند قابل رقابت با منطقه باشند.
در شرایط فعلی بهترین کار این است که قیمت خوراک های پتروشیمی تا 3-2 سال آینده حتی به اندازه یک ریال هم افزایش نیابد، تا اثرات تحریم فروکش کند، علاوه بر این باید به صنعت کمک شود تا ظرفیت خود را به 100 درصد برساند.
صنعت پتروشیمی یک صنعت هدر دهنده انرژی نیست، بلکه یک صنعت مولد است. در اینکه هدفمند کردن یارانه ها یک قانون مترقی است شکی نیست و الان شاهدیم که درحمل ونقل های شخصی، سوخت و بالاخص بنزین در حال هدر رفتن است، حال مسئله مهم، چگونگی روش اجرای این طرح ست.
در قسمت تولید اگر قیمت های انرژی افزایش یابد هیچ اتفاق مثبتی نمی افتد، لذا باید با قیمت معقول انرژی را در اختیار تولیدکنندگان قرار داد که معیار معقول بودن هم، همان قابل رقابت بودن صنعت با تولیدات کشورهای منطقه است ولی در مورد بنزین، باید یارانه ها هدفمند شده و یا به عبارتی قیمت آزاد شود، البته باید در این مرحله به ابعاد فرهنگی و اجتماعی طرح هدفمند کردن یارانه ها نیز پرداخته شود.
توسعه صنعت پتروشیمی از محل بودجه دولت تامین مالی نشده است، بلکه از محل درآمدهای این صنعت منابع سرمایه گذاری نیز فراهم شده اند. تنها کمک دولت در طی این چند سال قانونی مترقی بوده که بر مبنای آن صنعت پتروشیمی از پرداخت مالیات معاف شده و مقرر گردید مالیات صرف توسعه صنعت شود .
قیمت بنزین باید افزایش یابد و واضح است که در شرایط فعلی بخشی از بنزین مصرفی به هدر می رود و هدردهندگان آن هم قشر مرفه جامعه هستند ولی قیمت خوراک صنعت پتروشیمی نباید افزایش یابد چون به تولید صدمه وارد می کند.
محصولات صنعت پتروشیمی در تمام زمینه¬ها مانند پزشکی، هوافضا، وسایل حمل ونقل و ... کاربرد دارد، پس باید به این صنعت کمک شده و موجبات رشد و توسعه آن فراهم شود، نه اینکه هزینه¬های این صنعت را افزایش دهیم. لذا نباید قیمت خوراک صنعت پتروشیمی را تغییر داد.
انتهای پیام
* دبیر کل انجمن صنفی صنعت پتروشیمی