«نوسانات بازار ارز ایران بر معاملات تجاری با بازرگانان عراقی تاثیرگذار بوده است و تجار ما از پذیرفتن ریال ایرانی خودداری می‌کنند.»
مجید الشیخ سفیر عراق در ایران با بیان این مطلب از مشکلات جدید سرمایه‌گذاران ایرانی در عراق می‌گوید. وی همچنین انتقادی را نیز نسبت به حضور تجار ایرانی در عراق مطرح می‌کند و اظهار می‌دارد: «برخی از این آقایان منتظر هستند که ما از عراق برای آنها دعوتنامه بفرستیم این در حالی است که بازرگانان کشورهایی نظیر ترکیه منتظر هیچ دعوت و درخواستی نمانده‌اند و با حضور در عراق و شرکت در مناقصه‌های اقتصادی ما از کردستان تا بصره حضور فعالی در پروژه‌های عمرانی و زیربنایی دارند.» الشیخ معتقد است که مشترکات فرهنگی ایران و عراق موجب می‌شود عراقی‌ها تمایل بیشتری برای حضور تجار و متخصصان ایرانی در کشورشان داشته باشند و در همین زمینه اشاره می‌کند به گفت و گوهایی که با مدیران برخی از کارخانجات ایرانی انجام داده است اما با ابراز ناراحتی تصریح می‌کند که اشتیاق و تمایل چندانی از سوی این تجار برای سرمایه‌گذاری در عراق مشاهده نکرده است و این موضوع باعث تاسف است.
• سال‌های متمادی است که کالاهای ایرانی از مبادی ورودی عراق وارد این کشور می‌شوند اما اخیراً شنیده شده است که برخی از تجار عراقی نسبت به ورود کالاهای بی‌کیفیت ایرانی معترض بوده‌اند. این موضوع حقیقت دارد؟
بله، صحت دارد. مطلع هستید که روند صادرات کالای ایرانی به عراق که در آغاز بالغ بر 200 میلیون دلار بود به 7 میلیارد دلار در سال گذشته رسید و این آمار نشان‌دهنده پیشرفت زیادی است که در روند مبادلات بازرگانی دو کشور صورت گرفته است. اما در این میان مشکلاتی نیز وجود دارد که مهم‌ترین آن کیفیت کالاهای ایرانی است. تجار عراقی در بسیاری از موارد شکایت‌هایی را نسبت به واردات کالاهای بی‌کیفیت ایرانی مطرح کرده‌اند. این موضوع بسیار مهم است و می‌تواند در روند همکاری‌های اقتصادی دو کشور تاثیرگذار باشد. برهمین اساس مسوولان عراقی معتقدند صادرات کالاهای ایرانی به عراق باید با اعمال نظارت‌های دوجانبه صورت گیرد تا کیفیت کالاها تضمین شده باشد و به عبارت دیگر محصولات صادراتی ایران باید در سطح مطلوبی باشد تا امکان ورود آنها به خاک عراق فراهم شود.
• این موضوع تاثیر عمده‌ای بر بازار کالاهای صادراتی ایران به عراق داشته است؟
خیر، تاثیر چندانی نداشته است اما دستگاه‌های مسوول عراقی برای صادرات کالاهای ایرانی به کشورشان ضوابط و استانداردهای خاصی را در نظر گرفتند تا از ورود کالاهای بی‌کیفیت جلوگیری شود. در نخستین روزهای اعمال استانداردهای جدید بر کالاهای وارداتی، ساز و کار ورود کالاهای ایرانی به عراق با مشکلاتی مواجه شد اما همین امر موجب شد تا ما به مرور زمان شاهد بهبود کیفیت صادرات کالاهای ایرانی باشیم. در حال حاضر کالاهای ایرانی با کیفیت بهتری وارد عراق می‌شوند. البته ممکن است هنوز برخی از کالاهای کوچک و ناچیز با کیفیت نامطلوبی وارد کشور ما شود اما این موضوع در رابطه با تمامی کالاهای ایرانی صادق نیست. هم‌اکنون در برخی از پایانه‌های مرزی کالاها کنترل و ارزیابی می‌شود. من گفت و گوهایی با برخی مراجع ذی‌ربط ایرانی از جمله اعضای اتاق بازرگانی داشته‌ام و به آنها گفته‌ام صدور کالاهای بی‌کیفیت به عراق می‌تواند تاثیر منفی بر کل روابط اقتصادی دو کشور داشته باشد و تلاش‌های فراوانی داشتیم تا از صادرات کالاهای بی‌کیفیت ایرانی جلوگیری کنیم.
• به طورکلی حضور تجار و بازرگانان ایرانی در صنایع و زیرساخت‌های اقتصادی عراق را به چه صورت ارزیابی می‌کنید؟ بسیاری از تجار ایرانی ابراز علاقه کرده‌اند که در پروژه‌های عمرانی عراق مشارکت داشته باشند؛ این افراد به چه صورت می‌توانند اعلام آمادگی کنند؟
بارها به اعضای اتاق بازرگانی و کلیه مراجع ذی‌صلاح ایرانی گفته‌ام که متاسفانه بازرگانان ایرانی در ورود به صحنه سرمایه‌گذاری عراق بسیار کند عمل می‌کنند و تمایلی برای رقابت با بازرگانان دیگر کشورها ندارند. عراق امروز پذیرای هرگونه سرمایه‌گذاری و همکاری تجاری با تمامی کشورهاست. البته هستند معدود کشورهایی که ما با آنها هیچ گونه رابطه‌ای نداریم اما در رابطه با کشورهای دیگر ما آماده حضور تجار و بازرگانان آنها هستیم. متاسفانه بازرگانان ایرانی در مقایسه با بازرگانان کشورهایی چون ترکیه بسیار ضعیف عمل می‌کنند و منتظرند که طرحهای سرمایه‌گذاری عراق برای آنها فرستاده شود و سپس آنها تصمیم بگیرند که سرمایه‌گذاری در عراق داشته باشند یا خیر!، در حالی که این افراد باید وارد عراق شوند در مناقصه‌ها شرکت کنند و رقابتی با سایر تجار و بازرگانان خارجی داشته باشند. هم‌اکنون تجاری از اقصی نقاط جهان در عراق حضور دارند و رقابت شدیدی میان این افراد برای پیروزی در مناقصه‌ها وجود دارد. عراق در زمینه نفت و انرژی، شهرسازی و در حوزه تولید مواد غذایی، خوراکی و آشامیدنی آماده دریافت سرمایه‌گذاری کشورهای دیگر است. البته بخشی از ضعف عملکرد تجار ایرانی برای سرمایه‌گذاری در عراق به دلیل عملکرد وابسته بازرگانی این کشور در بغداد است. وابسته بازرگانی ایران در عراق باید بسیار فعالانه عمل می‌کرد تا زمینه حضور تجار ایرانی در عراق را تسهیل و فراهم کند.
• شما معتقدید وابسته بازرگانی ایران در عراق به وظایف خود عمل نکرده است؟
نه به این شکل که شما به آن اشاره می‌کنید. اما باید توجه داشت که این فرد پل ارتباطی میان بازرگانان ایرانی و طرحهای سرمایه‌گذاری عراق است و باید اطلاعات را سریعاً به بازرگانان ایرانی منتقل می‌کرد تا تجار ایرانی با فراغ بال بیشتری در عراق سرمایه‌گذاری کنند. وابسته بازرگانی ایران باید اطلاعات موردنظر بازرگانان ایرانی برای مشارکت در طرحهای توسعه‌ای و عمرانی عراق را در اختیار آنها قرار دهد و نقش بسیار فعالی داشته باشد.
• اما بازرگانان ایرانی می‌گویند مشکلات‌شان به دلیل عدم همکاری مسوولان عراقی است؟
این انتقاد به هیچ وجه صحیح نیست چرا که مناقصه‌ها و طرحهای توسعه‌ای عراق برای همه بازرگانان به یک صورت مطرح می‌شود. هر فردی بخواهد می‌تواند وارد شود و نقشی داشته باشد. ما محدودیتی برای حضور بازرگانان هیچ کشوری نداریم. من یک سوال دارم: چرا ترک‌ها در عراق حضور چشمگیرتری نسبت به سایر کشورها از جمله ایران دارند؟ آیا ما و مردم ترکیه همزبان هستیم و یا مشترکات فرهنگی ما با ترک‌ها یکسان است؟ پاسخ این سوال‌ها بسیار آسان است. قطعاً مشترکات ایران و عراق بسیار بیشتر از عراق و ترکیه است و قابل مقایسه هم نیست اما به دلیل همت و تلاش فراوان ترک‌ها ما شاهد هستیم که سرمایه‌گذاران این کشور از شمال عراق تا بصره حضور پرقدرتی در عرصه‌های اقتصادی عراق دارند. البته باید به این موضوع نیز اشاره کرد که کیفیت کالاهای ترک در مقایسه با کالاهای ایرانی نیز بهتر است. هر چند ما معتقدیم به دلیل نزدیکی‌های فرهنگی ایران و عراق، تجار کشور شما باید حضور پررنگ‌تری در کشور دوست و همسایه خود داشته باشند. تعدد حضور زوار ایرانی در عراق یکی از دلایل نزدیکی فرهنگی ایران و عراق است. روزانه بیش از 4 هزار زائر از ایران وارد عراق می‌شوند و این امر نشان‌دهنده میزان نفوذ و قدرت مشترکات فرهنگی و دوستانه دو کشور است.
• آماری از میزان سرمایه‌گذاری بخش خصوصی ایران در عراق وجود دارد؟
آمار دقیقی وجود ندارد اما بخش خصوصی ایران در صنعت برق، ساختمان‌سازی، راهسازی و چندین بخش دیگر سرمایه‌گذاری‌هایی در عراق انجام داده است.
• رقبای تجاری ایران در عراق شامل چه کشورهایی می‌شود و کالاهای این کشورها چه مزیتی نسبت به کالاهای ایرانی دارد؟
ترکیه، کشورهای اروپایی و چین حضور فعالی در بازار عراق دارند. کالاهای این کشورها علاوه بر کیفیت از جهت قیمت نیز بر کالاهای ایرانی برتری دارند. همچنین باید به این موضوع هم اشاره کرد که تجار و بازرگانان کشورهای مذکور حضور فعالی در عراق دارند. با وجود آنکه ایران و عراق 1336 کیلومتر مرز مشترک دارند اما مراودات اقتصادی کمی با یکدیگر دارند این در حالی است که کشوری چون ترکیه با وجود مرز ناچیزی که با عراق دارد حضور پررنگی در اقتصاد ما دارد و یا کشورهای اروپایی که اصلاً خطوط مرزی با ما ندارند حضور قوی در بازارهای عراق دارند. بنده برای افزایش مراودات اقتصادی دو کشور و ارتقای سطح همکاری‌های تجاری از بعضی کارخانجات ایرانی بازدید داشته‌ام اما متاسفانه مدیران اغلب این کارخانجات خواهان آن هستند که سفارت عراق در تهران زمینه حضور آنها در عراق را فراهم کند این در حالی است که تا زمانیکه سرمایه‌گذار خود به شخصه به عراق سفر نکند نمی‌تواند حضور موفقی در طرحهای سرمایه‌گذاری کشور ما داشته باشد. این آقایان می‌خواهند ما برای آنها دعوت نامه بفرستیم و از آنها دعوت کنیم که به عراق بیایید و در کشور ما سرمایه‌گذاری کنید این در حالی است که تجار و سرمایه‌گذاران کشورهای دیگر بدون هیچ درخواستی برای حضور در بازار عراق با یکدیگر رقابت می‌کنند و منتظر دعوت ما نمی‌مانند.
• جنابعالی اشاره کردید که تجار ایرانی خود تلاشی برای سرمایه‌گذاری در عراق انجام نمی‌دهند. اما تجار ایرانی می‌گویند به دلیل نوسانات نرخ ارز در ایران، پول ایرانی در شهرهای مختلف عراق پذیرفته نمی‌شود و از این حیث حضور آنها در بازار عراق با مشکلاتی همراه شده است؟
بله درست است، نوسانات نرخ ارز ایران در داد و ستد با تجار عراقی تاثیرگذار بوده است. البته ریال ایرانی در مناطق زیارتی رد و بدل می‌شود اما تجار عراقی از پذیرفتن پول ایرانی به صورت کلان و در حجم گسترده خوددار می‌کنند.
• ایرانی‌ها در کدام پروژه‌های عراقی می‌توانند سرمایه‌گذاری بهتری داشته باشند؟
در کلیه طرحهای سرمایه‌گذاری. اعم از نفت و انرژی، عمرانی، مواد غذایی، صنایع برق و خودروسازی و در کل همه و همه زمینه‌های اقتصادی. ما نیازمند سرمایه‌گذاری تجار خارجی هستیم و از حضور تجار ایرانی در کشورمان استقبال می‌کنیم. در حال حاضر کلیه زیربناهای اقتصادی عراق از بین رفته است و ما خواهان مشارکت بازرگانان کشورهای دیگر برای ساخت مجدد این زیربناها هستیم و باید به این موضوع هم اشاره کنم که ممکن است پنج سال دیگر این نیاز وجود نداشته باشد بنابراین تجار ایرانی باید سرعت بیشتری در فعالیت‌های خود داشته باشند. من حتی تلاش کردم تا با همکاری طرف ایرانی یک کارخانه مشترک خودروسازی در عراق تاسیس شود اما این امر نیاز به پیگیری و آمادگی طرف ایرانی دارد و هنوز به سرانجام نرسیده است.
• در رابطه با کسب و کارهای کوچک کدام بخش‌ها آماده سرمایه‌گذاری طرف ایرانی هستند؟
ما هیچ محدودیتی برای سرمایه‌گذاری نداریم. حتی برای تولید مواد پروتئینی و لبنی نیز ما آماده حضور تجار ایرانی هستیم. بازار عراق بازار آزاد و گسترده‌ای برای همه کشورها چون چین، آلمان، ژاپن، آمریکا، ترکیه و ایران است. رقابت این کشورها در عراق به قدری بالاست که هرکدام تلاش می‌کند تا با صادرات کالاهای کیفی‌تر حضور خود را در عراق را مسجل‌تر کنند.
• براساس اظهارات جنابعالی صنایع خودروسازی عراق آماده حضور تجار ایرانی است؟
بله، همین‌طور است. در سال گذشته بیش از 7 هزار دستگاه خودرو از ایران به عراق صادر شد که این آمار در سال 89 بالغ بر 18 هزار دستگاه بود و لذا می‌بینید که بازار عراق برای حضور صنایع ایرانی آماده است.
• ساخت کارخانه مشترک خودروسازی ایران و عراق به چه سرانجامی رسید؟
ما تلاش می‌کنیم زمینه‌های ساخت این کارخانه را فراهم کنیم اما تاکنون نتوانسته‌ایم موفقیتی حاصل کنیم.
• این کارخانه با همکاری کدام یک از شرکت‌های بزرگ خودروسازی ایران ساخته می‌شود؟ ایران‌خودرو یا سایپا؟
ایران‌خودرو و سایپا هر دو در دیدارهایی که از این کارخانه‌ها داشتم هر دو آنها آمادگی خود را اعلام کردند که متاسفانه به دلیل برخی مسائل اداری هنوز به نتیجه نرسیده است.
• در خبرها آمده بود که ایران برخی از پروژه‌های عمرانی چون سدسازی را به رایگان برای عراقی‌ها انجام می‌دهد. این موضوع صحت دارد؟
کاری به رایگان صورت نمی‌گیرد تنها در زمینه استفاده از تجارب و توانمندی‌های ایران در زمینه ساخت سد صحبت‌هایی شده است که بتوان از تجارب مهندسان و متخصصان ایرانی استفاده کرد.
• از نخستین سال بازسازی عراق ایران در چه پروژه‌های عمرانی این کشور حضور داشته است؟
در زمینه برق، ساخت مدارس و جاده‌ها مهندسان ایرانی حضور فعالی در عراق داشته‌اند. علاوه بر این در زمینه بهسازی گذرگاهای مرزی ایران سرمایه‌گذاری‌هایی نیز در کشور ما داشته است. البته باید به عرصه تهیه و تولید مواد غذایی و یا صنعت خودروسازی نیز اشاره کرد. لازم به ذکر است که براساس تصمیمات اتخاذ شده قرار بود خط لوله‌ای گاز ایران را از عراق به سوریه و از آنجا به اروپا انتقال دهد که به دلیل اوضاع فعلی سوریه این طرح متوقف شده است.
• سرمایه‌گذاری برای ساخت این خط لوله گازی از چه محلی تامین مالی می‌شود؟
سرمایه‌گذاری احداث این خط لوله گاز از سوی وزارتخانه‌های نفت ایران، عراق و سوریه تامین مالی می‌شود. در همین راستا همکاری دیگری نیز میان ایران، عراق، سوریه و لبنان وجود دارد که برق ایران را به لبنان منتقل می‌کند.
• علاوه بر این پروژه‌ها طرحهای سرمایه‌گذاری دیگری در همکاری‌های آتی ایران و عراق وجود دارد؟
طرحهای دیگری هستند اما مطالعات ابتدایی آنها آغاز شده است و هنوز در مراحل آغازین قرار دارند. البته در رابطه با خطوط راه آهن ایران- عراق نیز باید گفت ریل‌گذاری این خطوط از سوی ایران تا مرزهای جنوبی رسیده است و قرار است از آنجا به بصره و از بصره به دیگر شهرهای عراق انتقال پیدا کند.
همچنین ایران در حال ساخت بیمارستانی در نجف است. در کربلا نیز در ساخت تعدادی از پروژه‌های بهداشتی مشارکت دارد و در بازسازی عتبات عالیات نیز فعالیت خوبی از سوی ایرانی‌ها صورت می‌گیرد.
• زمانی برای افتتاح خطوط راه آهن ایران- عراق در نظر گرفته شده است؟
خیر. این خطوط هنوز تکمیل نشده است و زمانی برای افتتاح آن درنظر گرفته نشده است.
• در بحث خطوط هوایی وضعیت همکاری‌های ایران- عراق به چه صورت است؟
براساس توافقات پیشین قرار بود به تعداد پروازهایی که از ایران به عراق صورت می‌گیرد، پروازهایی نیز از عراق به ایران انجام شود اما در حال حاضر پروازهای بیشتری از سوی ایران به عراق صورت می‌گیرد و امیدواریم شاهد افزایش تعداد این پروازها باشیم. در واقع ما بیشتر تمایل داریم زائرین بیشتر با هواپیما به عراق سفر کنند چرا که علاوه بر تامین امنیت بیشتر مشکلات آن نسبت به مسیرهای زمینی نیز کمتر است.
• چندی پیش خبری مبنی بر صادرات خاک کربلا از سوی چینی‌ها منتشر شد. از آن استقبال می‌کنید؟
من تاکنون این خبر را نشنیده‌ام. جالب است چینی‌ها همه کاری می‌کنند اما برای نخستین بار است که صادرات خاک کربلا توسط چینی‌ها را می‌شنوم.
• شما از این اقدام استقبال می‌کنید؟
پیشنهادی نشده است اما اگر مطرح شود ما از آن استقبال می‌کنیم.
• برگردیم به موضوع اصلی گفت‌و‌گو. جنابعالی دیدارهای متعددی با اعضای اتاق بازرگانی داشته‌اید، براساس شناختی که از توانایی‌های ایرانی‌ها دارید گمان می‌کنید متخصصان ما در کدام بخش‌ها امکان حضور پرقدرت‌تری دارند؟
ایران در زمینه‌های مهندسی و فنی پیشرفت‌های بسیاری داشته است. راهسازی، پل‌سازی، جاده‌سازی، کشاورزی، پزشکی و برج‌سازی مانند آنچه در رابطه با برج میلاد صورت گرفته است. مخابراتی و ...
• در زمینه برج‌های مخابراتی این آمادگی در طرف عراقی وجود دارد که با وجود شرکت‌های پیشرو اروپایی، آمریکایی و چینی در عراق از توانایی‌های مهندسان ایرانی استفاده شود؟
بله، با وجود حضور این کشورها ما محدودیتی برای استفاده از تخصص مهندسان ایرانی نداریم. تجارب فنی ایرانی‌ها برای عراقی‌ها بسیار مفید است.
منبع: تجارت فردا