درپی عدم استقبال از اوراق مشارکت ۲۰ درصدی نفتی امیدها نسبت به تامین مالی از طریق این اوراق کمرنگ شده و از سوی دیگر به دلیل بدعهدی بانک‌ها در انتشار اوراق مشارکت ارزی، اوراق سلف موازی نفتی به صورت ریالی منتشر خواهد شد.
انتشار اوراق مشارکت یکی از منابع مورد اتکای تامین مالی صنعت نفت به خصوص در بخش بالادست محسوب می‌شود. پیش از در گزارش‌هایی به اهمیت و نحوه تامین مالی صنعت نفت و اتکای این صنعت به تامین مالی گران و نامطمئن پرداخته و گفته شده بود که صنعت نفت برای تامین مالی به دلایل مختلف از جمله اصرار شرکت ملی نفت به ایفای نقش حاکمیتی در این صنعت از منابع مستقیم این صنعت محروم شده و به تسهیلات بانک مرکزی، صندوق توسعه ملی و انتشار اوراق مشارکت تکیه کرده است.
با وجود آنکه این منابع از جمله منابع گران قیمت نامین مالی برای صنعت نفت محسوب می‌شوند و استفاده از آنها برای صنعت نفت مخاطرات و هزینه‌هایی خواهد داشت اما تامین همین منابع نیز با اما و اگر هایی روبرو است. این تردید‌ها درباره موفقیت و نحوه انتشار اوراق بهادار نفتی مانند اوراق مشارکت و اوراق سلف موازی جدی‌تر خودنمایی می‌کند.
*امیدواری به اوراق مشاکت کمرنگ می‌شود
شرکت ملی نفت امسال انتشار ۳ هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت ریالی را در برنامه دارد. احمد قلعه‌بانی مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران به تازگی از انتشار هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت در شهریور و مهر سال جاری برای شرکت‌های نفت فلات قاره و نفت و گاز پارس خبر داده است.
نفت و گاز پارس پیش از این در اواخر تیر ماه ۵۰۰ میلیارد تومان اوراق مشارکت منتشر کرده بود. با وجود اینکه منابع خبری از فروش همه این اوراق در بانک عامل خبر می‌دهند اما واقعیت آن است که تنها قریب به ۱۰۰ میلیارد تومان از این اوراق به خریداران فروخته شده است و ۴۰۰ میلیارد تومان باقیمانده در قالب تعهد پذیره‌نویسی تحت مالکیت بانک عامل در آمده است.
در شرایط فعلی پولی و بانکی به خصوص با توجه به نرخ تورم در کنار نرخ سود سپرده‌های بانکی، ظرفیت جذب بیش از ۲۰ درصد اوراق عرضه شده در بازار وجود ندارد. ناشران اوراق معتقدند با نرخ سود ۲۰ درصد فعلی اوراق علیرغم جذابیت این نرخ سود در سال گذشته، امکان فروش بیش از ۲۰ درصد و جذب بیشتر سرمایه‌های خرد و کلان به خرید اوراق مشارکت وجود ندارد.
با وجود اینکه مسئولان صنعت نفت پیشنهاداتی را درباره افزایش مجدد نرخ سود این اوراق به بانک مرکزی ارائه داده‌اند اما این نگرانی وجود دارد که با افزایش نرخ سود اوراق مشارکت، اوراق قبلی که نرخ سود پایین‌تری دارند باز خرید شده و اوراق با نرخ سود بالاتر خریداری شود که علاوه بر ایجاد مشکلات جانبی متعدد، تعهدات مالی بیشتری نیز برای ناشر اوراق یعنی شرکت ملی نفت ایران ایجاد می‌کند.
از سوی دیگر در بهترین حالت توان اوراق مشارکت در جذب سرمایه‌های سرگردان و منابع مالی در کشور محدود و قریب به ۴ یا حداکثر ۵ هزار میلیارد تومان است اما عملا فشار ۳۰ هزار میلیارد تومانی رو این ابزار وارد می‌شود و طبعا هر ابزاری تنها در محدوده توانایی خود قادر به پاسخگویی به انتظارات است.
از سوی دیگر عدم ثبات در بازار سکه و ارز و گمانه‌زنی‌های رسمی و غیر رسمی درباره این بازار، ورود به آن را برای صاحبان سرمایه‌های خرد جذاب‌تر کرده است. خاصه آنکه در بازار سکه و ارز همه‌چیز نقد و ساده و بدون پیچیدگی است و نگرانی‌های مربوط به عدم انجام تعهدات از سوی نهادهای مختلف در آن وجود ندارد.
*انتشار اوراق سلف موازی نفتی اما به صورت ریالی
بر این اساس به نظر نمی‌رسد بر روی انتشار اوراق مشارکت ریالی حساب ویژه‌ای برای تامین مالی پروژه‌های صنعت نفت باز کرد. از سوی دیگر انتشار اوراق مشارکت ارزی نیز با چالش‌های مربوط به خود روبرو است. با وجود آنکه در سیاست‌گذاری مالی صنعت نفت انتشار اوراق سلف موازی نفتی عملا جایگزین انتشار اوراق مشارکت ارزی شده است اما عملکرد نامطلوب ناشران و بانک‌های عامل اوراق مشارکت ارزی در سال گذشته انتشار اوراق سلف موازی را نیز به صورت ارزی متاثر کرده است.
بر این اساس سال گذشته ۳۰۰ میلیون یورو اوراق مشارکت ارزی منتشر شد و قرار بود در سر رسید سود این اوراق با یورو و اصل آنها نیز با یورو به خریداران پرداخت شود. اما در سر رسید سود این اوراق بانک‌ها از پرداخت سود بوسیله یورو استنکاف کرده و از خریداران اوراق می‌خواهند که سود خود را به صورت ریالی دریافت کنند. طبعا خریداران اوراق که در اندیشه یک تبادل مالی ارزی بوده و هستند در آینده به خرید هر نوع اوراق بهادار ارزی به عنوان یک عمل مخاطره‌آمیز و واجد ریسک نگاه کرده و از آن استقبال نخواهند کرد.
بر این اساس مسئولان صنعت نفت با آگاهی از این مساله و با وجود اینکه قرار بود این اوراق جایگزین اوراق مشارکت ارزی شوند، به دنبال انتشار اوراق سلف موازی نفتی به صورت ریالی هستند تا با ریسک عدم استقبال خریداران مواجه نشوند.
مدیر عامل شرکت ملی نفت درباره انتشار اوراق سلف نفتی گفته است:« سال گذشته مذاکره هایی برای انتشار اوراق سلف نفتی با سازمان بورس انجام شد که موانعی را در پی داشت اما اکنون سازمان بورس اعلام کرده که تمام سازوکار های انتشار این اوراق آماده است. انتشار این اوراق در زمره برنامه های ما است و مذاکره با سازمان بورس برای منتشر کردن اوراق سلف نفتی به زودی آغاز خواهد شد.»
لازم به یادآوری است که دو منبع مهم دیگر صنعت نفت برای تامین مالی نیز تا حد محدودی قابل اتکا هستند کما اینکه بانک مرکزی در بهترین حالت به بیش از ۴۰ یا ۵۰ درصد تعهدات خود در صنعت نفت عمل نمی‌کند و وعده سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری این بانک در تامین مالی پروژه‌های نفتی به وسیله نیکو نیز از این قاعده مستثنی نیست.
از سوی دیگر صندوق توسعه ملی نیز بنا به مقررات خود برای ارائه منابع ارزی به طرح‌های صنعت نفت چه در حوزه بالادست این صنعت و چه در حوزه پتروشیمی از دریافت‌کنندگان تسهیلات خواسته است یک بانک خارجی را برای باز کردن اعتبارات معرفی کنند که چنین کاری نیز با توجه تحریم‌های بانکی برای شرکت‌های نفتی آسان نخواهد بود.