5 سناریوی اعراب برای دور زدن تنگه هرمز به دلایلی مانند حملات تروریستی گروه پ.ک.ک، افزایش حملات دزدان دریایی به نفتکش‌های عبوری در دریای سرخ، غیر متروک بودن برخی از خطوط لوله و افزایش هزینه انتقال؛ شکست خورد.
به گزارش خبرنگار ، تنگه هرمز در کنار تنگه های مالاگا، کانال سوئز، باب المندب، تنگه‌های ترکیه (بوسفور و داردانل)، پاناما و دانمارک از مهمترین شاهراه های انتقال و ترانزیت نفت خام در چهار گوشه جهان است با این وجود تنگه هرمز به تنهایی با انتقال روزانه 17 تا 19 میلیون بشکه نفت بدون شک طلایی آبراه نفتی جهان است.
در حال حاضر کشورهای ایران، کویت، عراق، عربستان سعودی، امارات، بحرین و تاحدودی بحرین نفت و محموله‌های LNG خود را از مسیر تنگه هرمز به بازارهای بین‌المللی منتقل می‌کنند و گزارش موسسه اطلاعات انرژی آمریکا حاکی از آن است که حدود 20 درصد نفت جهان از مسیر تنگه هرمز به بازار جهانی منتقل می‌شود.
از سوی دیگر پس از تحریم نفت ایران توسط 27 کشور عضو اتحادیه اروپا، پیش نویس طرحی در مجلس شورای اسلامی آماده شده که در صورت اعمال محدودیت های بیشتر در صادرات نفت، بسته شدن تنگه هرمز یکی از سناریوهای روی میز ایران است.
همزمان با بالا گرفتن اختلافات ژئوپولیتیکی بین ایران و غرب، کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس راهکارها و مسیرهای متعددی را برای دور زدن تنگه هرمز در دستور کار داده‌اند و در شرایط فعلی اعراب از 5 مسیر خط لوله به عنوان جایگزینان احتمالی تنگه هرمز یاد می کنند.
بر این اساس خط لوله شرق- غرب عربستان یا پترولاین، خط لوله عراق- ترکیه، خط لوله ابوظبی، خط لوله عراق- عربستان، خط لوله ترانس عربی یا Tapline و خط لوله عربستان – بحرین از مهمترین طرح های اعراب برای دور زدن تنگه هرمز است.
با این وجود بررسی ظرفیت انتقال هر یک از این خطوط لوله نفتی نشان می‌دهد که با صرف سرمایه گذاری‌های کلان، تمامی این 6 مسیر خط لوله در خوشبینانه ترین حالت این خطوط لوله از ظرفیت انتقال روزانه 6 تا 7 میلیون بشکه نفت خام برخوردار هستند که پاسخگوی نیمی از نفت منتقل شده از تنگه هرمز هم نیست.
ماموریت پترولاین؛ انتقال نفت عربستان به دریای سرخ
خط لوله 745 مایلی شرق- غرب عربستان یا "پترولاین" بین منطقه Abqaiq عربستان و بندر ینبوع در ساحل دریای سرخ ساخته شده است. خط لوله پترولاین از ظرفیت انتقال روزانه 5 میلیون بشکه حنفت برخوردار است.
با این وجود گزارش برخی از موسسات معتبر بین المللی همچون "استاندارد چارتر" حاکی از آن است که عربستان در سال های اخیر هیچگاه توان افزایش ظرفیت انتقال خط لوله پترولاین تا سقف 5 میلیون بشکه نفت در روز را نداشته است.
خط لوله پترولاین، ماموریت انتقال نفت سبک و بسیار سبک عربستان سعودی به پالایشگاه‌های استان‌های غربی و پایانه صادراتی دریای سرخ را برعده دارد که نفت از پایانه های نفتی حاشیه دریای سرخ به اروپا صادر می شود.
ظرفیت اولیه این خط لوله در سال 1981 میلادی حدود یک میلیون و 850 هزار بشکه در روز بوده که در سال 1987 میلاید و همزمان با جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران و آغاز جنگ نفتکش ها در خلیج فارس افزایش ظرفیت این خط لوله نفتی در دستور کار قرار گرفت.
تروریست‌ها بلای جان خط لوله نفت عراق- ترکیه
به گزارش مهر، خط لوله انتقال نت عراق به ترکیه دومین آلترناتیو درو زدن تنگه هرمز است به طوریکه این خط لوله، نفت منطقه کرکوک عراق را از طریق ترکیه به بندر جیهان در دنیای مدیترانه، منتقل می کند.
خط لوله صادرات نفت عراق به ترکیه که یک چهارم نفت عراق را صادر می‌کند، بارها مورد حملات تروریستی قرار گرفته است؛ این خط لوله ظرفیت انتقال روزانه یک میلیون و 600 هزار بشکه نفت را دارد و به طور عادی 400 هزار بشکه در روز نفت را انتقال می‌دهد.
با این وجود بر روی خط لوله نفتی عراق به ترکیه در شرایط اضطراری هیچگاه نمی توان حساب کرد زیرا در سال های اخیر بارها این خط لوله نفتی مورد حمله تروریتی و توقف صادرات نفت شمال عراق به ترکیه قرار گرفته است.
مشارکت چینی‌ها برای دور زدن تنگه هرمز
امارات متحده عربی بهره‌برداری از خط لوله 480 کیلومتری ابوظبی به طول تقریبی 480 کیلومتر و با ظرفیت انتقال 2.5 میلیون بشکه نفت خام در روز را با هدف دور زدن تنگه هرمز آغاز کرده است.
خط لوله ابوظبی باعث افزایش صادرات نفت خام امارات از بندر فجیره امارات در ساحل دریای عمان می‌شود به عبارت دیگر با راه اندازی این خط لوله ، انتقال نفت خام از خلیج فارس بدون نیاز به عبور از تنگه هرمز، امکان پذیر می‌شود.
نکته قابل توجه در ساخت این خط لوله نفتی آن است که چینی ها با امارات مشارکت کرده اند ضمن آنکه این خط لوله نفت این امکان را به ابوظبی خواهد داد تا به دلیل داشتن قابلیت پهلوگیری کشتی‌های بزرگ تر در آبهای عمیق بندر فجیره، ظرفیت صادراتی قابل اطمینانی را در کرانه شرقی امارات ایجاد کند.
خط لوله نفت ابوظبی امارات با سرمایه گذاری 3 میلیارد و 290 میلیون دلاری احداث شده است و امارات را قادر می سازد تا 70 درصد از نفت صادراتی خود را به بندر فجیره انتقال دهد.
با این وجود محمد سوریبه عنوان یکی از مدیران صنعت نفت ایران که از سابقه هشت سال کار در جنگ نفتکش‌ها در خلیج فارس را دارد پیشتر در گفتگو با مهر درباره طرح جدید امارات متحده عربی برای دور زدن تنگه هرمز، گفت: در حال حاضر ساخت و اجرای خط لوله جدید نفتی حبشان – فجیره توسط امارات یک اقدام اقتصادی است و این تصمیم را نباید به معنای یک اقدام سیاسی تصور کرد.
این کارشناس صنعت حمل و نقل دریایی نفت با اعلام اینکه دولت امارات برنامه‌ای برای دور زدن تنگه هرمز ندارد، تصریح کرده بود: قطعا تمامی کارشناسان خبره و با تجربه جهان هم می دانند با ساخت یک خط لوله نمی‌توان تنگه طلایی و استراتژیک تنگه هرمز را دور زد.
خیمه دزدان دریایی برای حراج نفت اعراب
کارشناسان از خط لوله عراق به عربستان با ظرفیت حدود 1.65 میلیون بشکه در روز به عنوان یکی از آلترناتیوهای دیگر دور زدن تنگه هرمز یاد می کنند، این خط لوله در سال 1989 میلادی به طور کامل با سرمایه گذاری عراق ساخته شد.
هدف از ساخت این لوله نفتی انتقال نفت جنوب عراق به عربستان و از آنجا به موازات خط لوله پترولاین به جنوب بندر ینبوع در حاشیه دریای سرخ است.
با این وجود در سال 1990 میلادی و با حمله عراق به کویت این خط لوله مسدود شد با گذشته یک دهه در سال 2000 میلادی عربستان این خط لوله را به عنوان غرامت جنگی از عراق توقیف کرد و اقداماتی به منظور سلب مالکیت عراق از این خط لوله انجام داد.
برای بهره‌برداری از این خط لوله نفتی در شرایط فعلی 2 مشکل اساسی وجود دارد، چالش اول اختلاف دولت بغداد و ریاض در بازپس گیری این خط لوله نفتی است.
مشکل دیگری که در مورد این خط لوله مطرح بوده در مورد بندر ینبوع است که خط لوله نفت عراق به آن منتهی می شود، از آنجا نفت می‌تواند از طریق کانال سوئز به حوزه مدیترانه انتقال یابد که با مازاد عرضه مواجه بوده، یا باید از طریق عدن به سایر نقاط جهان منتقل شود که با توجه به حضور دزدان دریایی در این منطقه، قطعا هزینه‌های حفاظت از کشتی‌های نفتکش سنگین خواهد بود.
خط لوله متروکه ترانس عربی
خط لوله نفت ترانس عربی از سابقه بهره برداری 65 ساله برخوردار بوده و یکی از قدیمی‌ترین خطوط لوله نفتی منطقه خاورمیانه است به طوریکه این خط لوله از ظرفیت انتقال 300 تا 500 هزار بشکه نفت در روز برخوردار است.
این خط لوله بندرAK juaimeh واقع در خلیج فارس و شرق عربستان را پس از گذشتن از اردن و سوریه به لبنان متصل می‌کند. با این وجود در سال 1990 میلادی به خاطر همکاری و حمایت اردن از عراق در جنگ اول خلیج فارس، عربستان کلا نفت صادراتی خوداز این خطوط را قطع کرد.
در شرایط فعلی هم این خط لوله نفتی به حالت متروک و غیر فعال درآمده است با این وجود باید از این لوله نفتی به عنوان یکی از مسیرهای انتقال طلای سیاه به حوزه دریای مدیترانه یاد می شود.
از سوی دیگر هم اکنون خط لوله عربستان - بحرین تنها خط لوله بین‌المللی فعال و در حال کار عربستان، متشکل از چهار خط لوله قدیمی با عمر 60 سال است که نفت خام سبک میادین ابوصفرا و دمام را با ظرفیت 200 تا 250 هزار بشکه در روز را به بحرین منتقل می کند.
هزینه‌های اعراب برای دور زدن تنگه هرمز
به گزارش مهر، هر چند با شدت گرفتن جنگ اقتصادی غرب علیه صنعت نفت ایران، احتمال بسته شدن تنگه هرمز و دور زدن این آبراه بین‌المللی در محافل رسمی و غیر رسمی جهان قوت گرفته است اما قطعا تمامی سناریوهای اعراب برای دور زدن تنگه هرمز در شرایط بحرانی دارای توجیه فنی و اقتصادی نیست.
به اعتقاد کارشناسان هر چند مسیرهای جایگزین برای ترانزیت نفت تنگه هرمز روی میز است، اما مسیرهای جایگزین ترانزیت نفت از نظر ظرفیت محدود، غیر عملی، گران و از نظر لجستیکی، چالش برانگیز خواهد بود که منجر به افزایش هزینه‌های انتقال طلای سیاه خواهد شد.