تشریح طرح «اخذ اعلام وصول از گمرکات خروجی» دستور اصلی بیست و پنجمین نشست کمیسیون حمل و نقل بود؛ طرحی که البته با اقبال فعالان اقتصادی عضو این کمیسیون مواجه نشد. آنگونه که "مسعود خوانساری" رییس این کمیسیون براین عقیده بود که این طرح یا آنچه که معاون مدیرکل نظارت بر ترانزیت گمرک ایران از آن به عنوان «سامانه» یاد کرد، دخالت پلیس را در ترانزیت کالا افزایش می دهد و البته دیگر اعضای این کمیسیون نیز اعتقاد داشتند که این سامانه شرکت های حمل و نقل را نادیده گرفته است.
پنجمین نشست کمیسیون حمل و نقل و ارتباطات "مجید درخشان" معاون مدیرکل نظارت بر ترانزیت گمرک ایران برای تشریح این سامانه به کمیسیون حمل و نقل آمده بود، گفت: «گمرک با همکاری دانشگاه تهران، سامانه ای را طراحی کرده است که محموله های ورودی وخروجی گمرکات را به ثبت می رساند. یکی از مزیت های این سامانه این است که ثبت و تصفیه به صورت دستی انجام نشود و از طریق این سامانه صورت گیرد. به نحوی که اطلاعات مربوط به تصفیه از لحظه ورود تا خروج به گمرک ارسال می شود و به این ترتیب، نیازی به نامه نگاری بین بخش ها نیست.»
در همین حال "میرزایی" از دانشگاه تهران برای تشریح سامانه ای که معاون گمرک از طراحی آن سخن گفت میکروفون خود را روشن کرد و در ابتدا گفت:«این سامانه این امکان را ایجاد می کند که مدیر کل گمرک و کارکنان به صورت آنلاین تمام فرآیندهای صورت گرفته در گمرکات را بررسی کنند. افزون براین، صاحب کالا نیز از طریق این سیستم می تواند ببیند، کالایش در چه مرحله ای قرار دارد.»
او سپس توضیح داد:«راه اندازی این سامانه پایانی است بر تبادل اسناد کاغذی که همه دستگاه ها را نیز در برمی گیرد. دستگاه ها پس از راه اندازی این سامانه، مانند حلقه های یک زنجیر، می توانند اطلاعات لازم و مورد نیاز خود را وارد کند. برای مثال اطلاعات به گونه ای وارد می شود که گمرک با افزودن شماره پلاک خودرو از ورود و خروج محموله ها مطلع می شود.»
دست نگه دارید
پس از ارائه این گزارش "مسعود دانشمند" گفت:«در این سامانه تمرکز گمرک به آمد و رفت کامیون ها معطوف خواهد شد. ما باید ورود کامیون ها را به گمرک را مهندسی کنیم تا در بندر و گمرکات ترافیک ایجاد نکند.» او در ادامه با تاکید بر اینکه باید روانسازی ترخیص کالا صورت گیرد گفت:« این سامانه می تواند به عنوان یک سیستم علمی و پایه ای مورد توجه قرار گیرد اما نیازمند مطالعات بیشتری روی اجرای آن صورت گیرد.چون در حال حاضر شرکت های حمل و نقل در این سامانه دیده نشده اند. مشخص نیست دخالت پلیس تا چه اندازه است و برخی مسایل جنبی هم در آن دیده نشده است.»
مخالفت فعالان اقتصادی
"توفیق مجد پور" دیگر عضو کمیسیون حمل و نقل هم که چندان موافق راه اندازی این سامانه نبود گفت: «رهگیری محموله هایی که به صورت فله ای وارد کشورمی شود، از طریق این سامانه امکان پذیر نیست؛ چرا که مولفه هایی چون تعداد کالا و کیفیت در این نوع محموله ها غیر قابل ارزیابی است.» "سیده فاطمه مقیمی" دیگرعضو کمیسیون حمل‌ونقل و ارتباطات نیزبا انتقاد از شکل گیری چنین سامانه ای گفت:«ازآنجا که ممکن است پلاک کامیون ها تغییر کند اساس این طرح هم زیر سئوال می رود.»
او افزود:«گاهی به درخواست فرستنده، مسیر کامیون تغییرمی کند و این موضوع در سامانه گمرک چه جایگاهی دارد؟» او با اشاره به اینکه این سامانه توسط گمرک طراحی شده است، پرسید که شرکت های حمل ونقل چگونه به اطلاعات آن دسترسی خواهند داشت و صحت و سقم اطلاعات وصول، چگونه به دست شرکت حمل و نقل می رسد؟»"بهروزدولتشاهی" رییس انجمن کشتیرانی نیز البته با مقیمی هم عقیده بود و گفت:«این نرم افزاربرای گمرک طراحی شده است و شرکت های حمل و نقل در آن مغفول مانده اند.»
سامانه ای که وارداتی نیست
اما درخشان گفت:«آنچه در این نرم افزارمورد توجه قرار گرفته، بحث اعلام وصول است. البته مزیت دیگر این سامانه این است که در داخل کشور طراحی شده است ومانند سایر طرح هایی نیست که وارداتی باشد و سپس به فارسی تبدیل شود. این پروژه ای است که طراحی آن حدود یک سال ونیم به طول انجامیده و طراحان در گمرک شهید رجایی حضور یافته و گام به گام مراحل را به ثبت رسانده اند. البته خطاها و ایراد هایی که در یک سال و نیم گذشته در اجرای این طرح مشاهده شده، برطرف شده است. اما ممکن است، خطاهای دیگری نیز داشته باشد.»
اوگفت:«این سیستم، سامانه ای نیست که صرفا برای گمرک کاربرد داشته باشد. بلکه حوزه ترانزیت و سازمان های مرتبط بااین رشته را نیز تحت پوشش قرار خواهد داد. هدف این است که هیچ سندی به صورت کاغذی رد و بدل نشود.»
درخشان گفت:« برخی اعضای کمیسیون با طرح این احتمال که ممکن است کامیون ظرف مهلت مقرر به مقصد نرسد با اجرای این سامانه مخالفت کردند اما مدت مجاز درسیستم لحاظ شده است. البته 10روز نیز بیش از زمانی که قانون تعیین کرده، لحاظ شده است.»
او در واکنش به سخنان دانشمند که عقیده داشت، این سامانه «آینده نگرانه» طراحی نشده است پاسخ داد:«ما تجربه کشورهایی مانند ترکیه و البته پروژه هایی که از سوی سازمان ایزو در دست مطالعه است را بررسی کرده ایم. این سامانه با هماهنگی شرکت ها و سازمان ها و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز طراحی شده است. اما حمل و نقلی ها مقاومت می کنند. این سیستم دخالت انسان را به حداقل می رساند و از وقوع تخلفات احتمالی جلوگیری می کند.
درخشان درادامه توضیح داد:«این سامانه تنها میان گمرکات که میان شرکت ها نیز ارتباط برقرار می کند. در طول مسیرکنترل ها باید انجام شود. ماموران گمرک در مکان های ثابت مستقر هستند و امکان دسترسی به اطلاعات این سامانه برای نیروی انتظامی نیز وجود دارد. پلیس هم می تواند با ارسال یک پیامک شماره کامیون را ارسال کند و همه اطلاعات کامیون رابدست بیاورد.»
درهمین حال، دبیر کل اتاق تهران با اشاره به ارتباط تنگاتنگ اتاق وگمرک گفت:«اتاق کارشناسان زبده ای دارد که می توانند در این موارد مشورت دهند. بنابراین زمانی که از تشکل ها برای نظر خواهی دعوت می شود، چنانچه از کارشناسان اتاق هم دعوت شود، بسیار راهگشا خواهد بود.»
خوانساری هم گفت:« متاسفانه نیروی انتظامی اکنون نیز درروند ترانزیت دخالت می کند وشما با اجرای این طرح به دخالت هرچه بیشتر پلیس رسمیت می بخشید. نیروی انتظامی با چه مجوزی وارد این ماجرا شده است. اما این پروژه در کل طرح خوبی است.»
با توجه به این که انتقادات و پیشنهادات اعضا در نشست کمیسیون به جوانب مختلف طرح را در بر می گرفت و طراحان و نمایندگان گمرک نیز دفاعیات خود را از سامانه داشتند، در پایان مصوب شد اعضای کمیسیون حمل ونقل و ارتباطات اتاق تهران با بررسی بیشتر سامانه و عملکرد آن طی مدت معینی نظرات خود را به صورت مکتوب برای بهتر شدن و ارتقا سامانه ارائه دهند.