دشواری های یک تصمیم نفتی برای دونالدجی ترامپ

کاخ 10 روز مانده به موعد انقضای معافیتهای مشتریان نفتی ایران، از طریق بیانیهای اعلام کرد که دونالد ترامپ رئیس جمهوری ایالات متحده تصمیم گرفته است استثنائات قابل توجه را تمدید نکند. این تصمیم ظاهرا به هدف به صفر رساندن صادرات نفت خام ایران اتخاذ شده است؛ اما تحلیلهایی که در روزهای منتهی به انتشار این بیانیه منتشر میشد اغلب حکایت از این داشت که ترامپ به دلیل مشکلات بازار نفت نخواهد توانست به هدف صفر کردن صادرات نفت خام دست پیدا کند. دونالد ترامپ رئیس جمهوری امریکا بسیار علاقمند است که صادرات نفت خام ایران را به صفر برساند؛ بازار اما به زعم «سی ان بی سی» با او برای نیل به این هدفش چندان همکاری نمیکند. اواسط ماه مارچ بود که برایان هوک، نمایندهی مخصوص دولت امریکا در خصوص تحریمهای نفتی ایران در یک کنفرانس انرژی عنوان کرد که شرایط بازار نفت خام به گونهایست که فضا را برای اینکه نفت خام تولیدی ایران را بدون جهشهای شدید قیمتی از بازار بیرون کرد فراهم آورده است.از آن زمان تا روز 12 آوریل بهای نفت خام وستتگزاس اینترمدیت با 12 درصد افزایش قیمت روبرو شده است و شاخص نفت خام برنت بالای 70 دلار در هر بشکه معامله میشود. این قیمتها باعث شدهاند متوسط قیمت بنزین در امریکا 30 سنت در هر گالن افزایش پیدا کند. این افزایش اصلا خبر خوبی برای دونالد ترامپ نیست. چرا؟ جان کمپ تحلیلگر برجسته نفتی چندی پیش در تحلیلی که تمرکز اصلی آن بر «جدا شدن راه ترامپ و عربستان سعودی در سطوح بالای 75 دلاری نفت خام» بود به این موضوع پرداخت که ترامپ به خوبی محاسبه کرده است که رای او برای انتخابات ریاست جمهوری 2020 امریکا از موتورسواران غرب میانه امریکا تامین خواهد شد نه حفاران نفتی تگزاسی. گروه اول بر خلاف گروه دوم از نفت بسیار ارزان و به تبع آن بنزین ارزان خرسند میشوند و یک بار دیگر کنار نام دونالد جی ترامپ را در برگه رای تیک خواهند زد.
دقیقا ساعتی پس از اعلام خبر تصمیم ترامپ در مورد معافیتها، بهای نفت خام به 74 دلار در هر بشکه رسید. کامنتهای مردم امریکا زیر پست توییتری ترامپ در مورد تصمیم نفتیاش، کاملا حکایت از نارضایتی آنها بابت افزایش قیمت بنزین داشت که با افزایش قیمت این سوخت در آستانه تابستان نیز همزمان شده است. بازار نفت در ماه اخیر در حال طی کردن یکی از دوران صعودی خود بوده است و این یک دلیل ساده دارد: بازار در زمینه عرضه محدود شده است. آژانس بینالمللی انرژی در گزارشی که پنجشنبه 11 آوریل منتشر کرد با تایید این موضوع آن را حاصل کاهش تولید اوپک و متحدانش و اثر قابل توجه تحریمهای امریکا بر عرضه نفت خام ایران و ونزوئلا توصیف کرد. ماجرای سفت و سختی بازار البته فقط به مسئله «عرضه» خلاصه نمیشود؛ چیزی که کار ترامپ را برای تصمیمگیری در مورد مشتریان نفتی ایران سختتر میکند. IEA در گزارش خود تاکید میکند که هر چند در ماههای اخیر مسئله تقاضا توجه کمتری از عرضه به خود جلب کرده است اما همچنان این فاکتور نیز بسیار مهم به حساب میآید. سی ان بی سی پیشتر نوشته بود که این وضعیت بازار و سفت و سختیهای آن دست ترامپ را برای اعمال محدودیتهای قابل توجه برای صادرات نفت خام ایران میبندد. حالا مشخص نیست با وجود چنین تحلیلهایی چقدر تصمیم ترامپ در خصوص عدم تمدید معافیتها بتواند به عمل نزدیک شود؟ 6 نوامبر 2018 مایک پمپئو وزیر امور خارجه امریکا با اعلام رسمی موضع این کشور در مورد مشتراین نفتی ایران عنوان کرد که به منظور «کمک به ثبات در بازار نفتی جهان» کشورهای ایتالیا، تایوان، ترکیه، ژاپن، چین، کره جنوبی، هند و یونان را به مدت شش ماه از تحریم واردات نفت ایران معاف کرده است. بیژن زنگنه وزیر نفت ایران گفته است که از میان این 8 کشور یونان و ایتالیا کشورهایی محسوب میشوند که از معافیت خود استفاده نکردند. در مدت 2 ماه اخیر گمانهزنیهای مختلفی در مورد سرنوشت مشتریان نفتی ایران منتشر شده است، برخی از آنها به نقل از منابع آگاه ادعا داشتند که شمار کشورهای معاف کاهش خواهد یافت. اما آیا در چنین بازار مواجه شده با کمبود عرضهای ترامپ قادر به انجام این کار خواهد بود؟ سی ان بی سی مینویسد که با وجود اینکه دولت ترامپ بارها و بارها از صفر کردن صادرات نفت خام ایران صحبت کرده است اما تحلیلگران شک دارند که ترامپ بتواند از تمدید معافیتها در ماه می امتناع بورزد. مایک پمپئو اوایل آوریل در یک جلسه کمیته روابط خارجی سنا در پاسخ به درخواست تدکروز سناتور جمهوریخواه در مورد توقف صدور معافیت برای خریداران نفتی ایران از زیر ارائه یک پاسخ قطعی طفره رفت و اعلام کرد که دولت ترامپ فشارها برای به صفر رساندن صادرات نفت خام ایران را ادامه خواهد داد. تدکروز در میان سخنان خود در این جلسه عنوان کرد که شنیده میشود میان وزارت انرژی امریکا و دولت این کشور در مورد تصمیم برای اعطای معافیتهای نفتی اختلاف وجود دارد. یکی از سوالات مهمی که پیش از اعلام تصمیم ترامپ در مورد معافیتها مطرح بود نحوه برخورد با چین و هند، به عنوان دو مشتری مهم ایران بود. سی ان بی سی پیشتر نوشته بود که اعطای معافیتها همچنین سیاستی از سوی دولت ترامپ برای مدیریت روابط خارجی این کشور با مشتریان نفتی ایران است که اغلب آنها مخالف سیاست حداکثری ترامپ در قبال ایران هستند. بهای نفت خام برنت و دبیلو تی آی پیش از تصمیم ترامپ، نسبت به دور پیشین اعطای معافیتها از سوی ترامپ به ترتیب 32 درصد و 40 درصد افزایش یافته بودند و سر و شکل بازار شبیه یک بازار همچنان صعودی است. این روند با اعلام تصمیم تشدید نیز شد. تولید نفت خام سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام در ماه مارچ به کمترین میزان در 4 سال گذشته رسید و نشان داد که آنها چندان به توییتهای پی در پی ترامپ و اصرار او به تولید نفت خام بیشتر توجهی ندارند. عربستان سعودی اعلام کرده است که همچنان سطح تولید نفت خام خود را زیر 10 میلیون بشکه در روز حفظ خواهد کرد. تولید نفت خام این کشور در نوامبر 2018 معادل 11.1 میلیون بشکه در روز بود. اوضاع در دیگر کشورهای تولید کننده نفت خام نیز خوب نیست، تولید نفت خام ونزوئلا به کمترین میزان در 74 سال گذشته رسیده است، اوضاع در لیبی خراب است و همسایهاش الجزایر نیز با مشکلات سیاسی دست و پنجه نرم میکند. همه اینها باعث شده است بانکی مانند آر بی سی کاپتیال برآوردش از میانگین قیمت نفت خام در سال 2019 را به 75 دلار در هر بشکه افزایش دهد. عددی که احتمالا هیچ کس را مانند ترامپ در دنیا نمیترساند. این بانک نیز مانند اغلب تحلیلها پیش از انتشار بیانیهی کاخ سفید پیشبینی کرده بود که ترامپ معافیت 5 مشتری از 8 مشتری صاحب معافیت فعلی ایران را تمدید کند. این سناریو صادرات نفت خام ایران را از روزانه 1.1 میلیون بشکه به 900 هزار بشکه در روز میرساند. بسیاری بر این باور هستند که چین و هند با وجود تصمیم ترامپ، همچنان به واردات نفت خام از ایران ادامه خواهند داد.