بازی دو سر باخت اوپک

بازی دو سر باخت اوپک
عبدالصمد رحمتی - کارشناس بازار نفت و انرژی


نفت در حال حاضر به عنوان مهمترین منبع انرژی اولیه جهان، دارای اهمیت ویژه‌ای بین کشورهای دنیا است. با بررسی اجمالی می‌توان دریافت که تعداد کشورهای صادر کننده بسیار کمتر از کشورهای واردکننده است. با توجه به جایگاه ویژه نفت در اقتصاد و بودجه کشورها، سیاست گذاران عمده جهان به فکر کنترل بازار نفت برای کسب سود اقتصادی بیشتر هستند. در اواسط سال 2014، به دلیل افزایش تولید نفت شیل آمریکا که نتیجه انقلاب تکنولوژی بود، چرخه مازاد عرضه در بازار نفت ایجاد شد. از سوی دیگر میزان ذخایر تجاری کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) نیز افزایش یافت.
در طی سال‌های 2006 تا 2016، ایالات متحده تولید نفت خود را 6.1 درصد افزایش داد. بدین ترتیب از طرفی ایالات متحده با استفاده از این برنامه، سهم تولید خود را از نفت جهان طی 5 سال از 10 درصد به 15 درصد افزایش داد و از طرف دیگر کشورهای اوپک و غیر اوپک از اواخر سال 2016 به منظور افزایش قیمت جهانی طلای سیاه همکاری خود را برای کاهش روزانه 1.8 میلیون بشکه ای نفت آغاز نمودند. این پیمان در دسامبر سال 2018 مجدداً توسط اعضای اوپک و غیر اوپک موسوم به "اوپک پلاس" جهت کاهش 1.2 میلیون بشکه ادامه یافت که بر اساس این توافق، سهم همکاری اوپک و سهم داوطلبانه کشورهای غیر عضو اوپک از این اعلام همکاری به ترتیب 0.8و 0.4 میلیون بشکه در روز بوده است. بر اساس آمار بین المللی 14 کشور عضو اوپک در ماه می مجموعاً 30.17 میلیون بشکه نفت تولید کرده اند که این رقم 60 هزار بشکه در روز کمتر از ماه آوریل و پایین ترین رقم تولید ماهانه این سازمان از سال 2015 تاکنون بوده است، چراکه کارتل به طور معمول حدود 33-32 میلیون بشکه نفت تولید داشته است.
کاهش تولید انجام شده توسط 11 عضو به جز کشورهای ایران، لیبی و ونزوئلا بوده است. با وجود گذشت حدود 2 سال از توافق کاهش تولید هدف اعلام شده دو گروه کاهش سطح ذخایر نفت کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی به میانگین 5 ساله خود ( 2.83 میلیارد بشکه) و همچنین افزایش قیمت نفت بوده است که فعلاً نوسانات زیادی را پشت سر گذاشته است.
زمانی که توافق کاهش تولید در ابتدای آغاز پیمان مورد استقبال همگان نبود پس از آنکه کاهش 1.8 میلیون بشکه ای اعلام گردید میزان همکاری کشورها و پایبندی آنها به توافق کاهش تولید تا 130% بالا رفت و میزان ذخایر در طی سالهای 2018-2017 به کمترین میزان خود کاهش یافت.
علیرغم تمام این تلاش ها، در سال جاری قیمت نفت در طی چهار ماه به پایین ترین سطح رسید و در حال حاضر تلاش می کند که کف قیمت 60 دلار به ازای هر بشکه را حفظ نماید. نگرانی ها در خصوص جنگ تجاری بین چین و آمریکا، همه‌ پرسی به خروج انگلیس از اتحادیه اروپا یا همان برکسیت، کاهش نرخ رشد اقتصادی آلمان و چین و برآورد ریسک ژئوپلیتیکی و تضعیف عرضه و اتفاقات اخیر در تنگه هرمز موجب گمانه زنی افزایش قیمت نفت برنت در حدود 80 دلار و حتی بالاتر شده است. همچنین موضوع تضعیف مواضع اوپک با افزایش تولید از جانب کشورهای غیر اوپک به خصوص ایالات متحده از مسائل مهم است. براساس آمار اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده (EIA)، تولید نفت آمریکا با رشد 97 هزار بشکه در روز در پایان ماه می سال جاری به میزان قابل توجهی افزایش و به 12.3 میلیون بشکه در روز رسیده است.
از آنجایی که کشورهای عضو اوپک شاهد کاهش حاشیه سود خود هستند ایالات متحده هم در حال روانه کردن نفت شیل به بازارهای آسیایی و سهم گیری از بازارهای آسیایی است. در سال 2017 شواهد روشنی از سهم گیری بازار آمریکا وجود نداشت، همچنین علیرغم اینکه نفت خام شیرین آمریکا با نفت خام تولید شده در خاورمیانه شبیه نیست و برای حل این مشکل به مخلوط سازی نفت خام آمریکا با نفت های سنگین نیاز است با این حال تولید کنندگان آسیایی به ویژه در بازارهای کلیدی مانند هند، ژاپن، کره جنوبی و تایوان به دنبال تغییرات در واحد های فرآورشی خود هستند تا آنها را به سمت تنوع نفت سبک تر سوق دهند.
علاوه بر این، کاهش تولید نفت خام سبک کشورهای مالزی و اندونزی نیز موجب شده که مشتریان آنها به طور ناگهانی به مصرف کنندگان نفت خام ایالات متحده تبدیل شده و نفت خام ایالات متحده آمریکا راه خود را به بازار آسیا باز نماید. به طور کلی، داده های EIA نشان می دهد که واردکنندگان آسیایی به استثنای چین، تقریبا 50 درصد از 2.3 میلیون بشکه نفت صادراتی ایالات متحده را به خود اختصاص داده اند.
با توجه به پویایی فعلی بازار، اوپک دیر یا زود باید واکنش نشان دهد و مواضع خود را مشخص نماید. لیکن متاسفانه هر دو راه موجود مشکلاتی برای آن دارد. از سویی با ادامه توافق کاهش تولید، با خواسته برخی از اعضای اوپک می تواند سهم بازار خود را کاهش دهد آنهم بدون تضمین افزایش قیمت نفت، از سوی دیگر با پایان دادن به توافق کاهش تولید موجب افزایش عرضه در بازار شده به کاهش قیمت های کنونی کمک می نماید.
در حال حاضر می بینیم که از طرفی روسیه مایل است توافق کاهش تولید به پایان برسد، چرا که با قیمت های بالای 50 دلار کنار خواهد آمد و در مکانیسم های پشتیبانی تولیدکنندگان خود مشکلی ندارد. از طرف دیگر میزان ذخایر تجاری کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی در سال 2016 از میانگین 3.051 میلیارد بشکه به 2.991 میلیارد در سال 2017 و 2.839 میلیارد بشکه در سال 2018 کاهش یافته است، لیکن EIA پیش بینی می کند که این میزان به 2.936 میلیارد بشکه در سال 2019 افزایش خواهد یافت که منشاء آن افزایش تولید ایالات متحده است.
بر این اساس انتظار می‌رود که بازار نفت تا پایان سال 2019 به دلیل اینکه ذخایر جهانی کاهش و تقاضا برای نفت افزایش می‌یابد به سمت متعادل شدن برود لیکن نبود اطمینان در مورد عرضه و تقاضای نفت، اختلافات عمده و دو دستگی بین اعضای اوپک و افزایش رشد تولید اعضای غیر اوپک شرایط را برای ادامه توافق اعضای اوپک پلاس، سخت‌تر نموده و اختلاف نظرات آنها احتمال تمدید توافق برای شش‌ماهه دوم سال 2019 میلادی را کاهش خواهد داد. همچنین نکته حائز اهمیت این است که در نهایت تاثیرگذاری اوپک و قدرت آن با اتفاقات پیش رو در حال تضعیف شدن است.
۲۹ تیر ۱۳۹۸ ۱۰:۴۶
تعداد بازدید : ۵۸۴