چه افقی پیش روی بازار فرآورده‌های نفتی است؟

ریش‌سفیدهای بازار، پیش از آنکه 2019 آغاز بشود خوب می‌دانستند این سال سال «نوسان قیمت» در نفت است. فاتیح بیرول رئیس آژانس بین‌المللی انرژی در نشست داووس این را اعلام کرده بود. در واقعیت هم همین رخ داد و از ژانویه تا حالا نفت در سطوح 55 تا بالای 70 دلار نوسانات شدیدی تجربه کرده، یک روز 5 درصد بالا رفته و روز دیگر 3 درصد افت کرده است. اما بازار فرآورده‌های نفتی اکنون چطور است؟ اوپک در تازه‌ترین گزارش خود که جمعه 16 آگوست منتشر شد، تحلیلی خواندنی از آنچه که در نیمه نخست 2019 در بازار نفت و جالب‌تر از آن فرآورده و در راسش «بنزین» رخ داده منتشر کرده است. کارشناسان سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام پیش‌بینی کرده ‌اند که سایه‌ی مازاد عرضه بر بازار فرآورده‌های نفتی و بنزین سایه افکنده است. تحلیل اوپک همچنین اثر ضرب‌الاجل IMO برای الزام به استفاده از سوخت کم‌سولفور را نیز بر بازار این سوخت‌ها در بر دارد . بهای نفت خام در چهار ماهه‌ی نخست 2019 بهبود پیدا کرد و از پایین‌ترین سطوح رشد کرد. سازمان کشورهای صادرکننده‌ی نفت خام این رشد را حاصل احساسات مثبت حاکم بر بازار و چشم‌اندازی با ثبات‌تر برای نفت خام توصیف می‌کند. بین ژانویه تا می 2019 بهای نفت خام برنت 10.06 دلار در هر بشکه و بهای نفت خام دبلیو تی آی 9.31 دلار در هر بشکه رشد کرد و به ترتیب به متوسط 70.30 دلار در هر بشکه و 60.87 دلار در هر بشکه رسید. اما چرخ ماشینی که داشت قیمت نفت خام را جلو می‌برد، ناگهان اواخر ماه می پنچر شد. اوپک افت قیمتی که در ماه ژوئن رخ داد را حاصل احساسات منفی حاکم بر بازار می‌داند نگرانی درباره ابهام در چشم‌انداز اقتصادی نیز هیزمی پای این آتش شده است. این سازمان در تازه‌ترین گزارشش می‌نویسد که انتشار آمار درباره افزایش 40 میلیون بشکه‌ای ذخایر تجاری نفت خام OECD در ماه آوریل و می نیز به نگرانی‌ها درباره بالانس بازار دامن زده است. از لحاظ ساختار بازار، نفت خام برنت در اوایل مارچ به وضعیت بک‌واردیشن وارد شد و قیمت‌های روز از قیمت‌های پیش‌فروش بیشتر بود اما در جولای فاصله‌ی بین این قیمت‌ها باریک‌تر شد. در همین حالت از لحاظ ساختار بازار، از ابتدای سال تا حالا نفت خام WTI در وضعیت کنتانگو بوده و قیمت‌های آتی بالاتر از قیمت‌های روز بوده است. اوپک این را به خاطر روند رو به رشد تولید نفت خام امریکا و قرار گرفتن سطح ذخایر نفت خام امریکا بالاتر از متوسط پنج ساله می‌داند. به دنبال یک بهبود نسبی در ماه جولای در روزهای نخست آگوست روند کاهشی قیمت نفت خام باز هم شروع شد، این به دنبال بالا گرفتن آتش دعوا بین امریکا و چین مشاهده شده است. سطحی که اوپک می‌نویسد از ابتدای سال تا حالا دیده نشده بود. فرآورده‌های نفتی هم در سال 2018 سال را در سطوحی پایین به پایان بردند، این از یک رکود زمستانی مصرف بنزین در زمستان و مازاد عرضه قابل توجه در بازار آسیا ناشی شد. در فصل اول 2019 قیمت فرآورده‌های نفتی تا اندازه‌ای به خاطر بهبود فاندامنتال‌های بازار، به تدریج ترقی پیدا کرد. از مدار خارج شدن‌های از پیش برنامه‌ریزی نشده در پالایشگاه‌های امریکا باعث شد که وضعیت مازاد عرضه بنزین اندکی التیام پیدا کند و ذخایر در فاصله ژانویه تا آوریل 2019 معادل 30 میلیون بشکه افت را تجربه کردند. فضای مثبت احساسی ناشی شده از این اتفاق، قیمت بنزین را در ساحل خلیج امریکا 30 دلار در هر بشکه بالا برد. اوپک می‌نویسد که این اتفاق نان کسانی که دنبال فرصت‌های آربیتاژ بین اروپا و امریکا بودند را در روغن برد. همچنین شکاف میان قیمت معاملاتی بنزین با نفت خام تقریبا در اکثر هاب‌های مبادلاتی بالا رفت. ولی درفصل دوم سال جاری میلادی، برگشتن پالایشگاه‌ها به مدار بعد از دوره تعمیر و نگهداری در کنار شد تولید در اروپا و امریکا روند قیمت‌ها را معکوس کرد و حتی ظرفیت‌های خاموش قابل توجه در آسیا هم نتوانست کاری از پیشش ببرد، افتتاح دو پالایشگاه در چین که روی هم رفته روزانه 800 هزار بشکه توان پالایشی دارند به نگرانی‌ها از وجود مازاد عرضه دامن زده و چمن فضای کاهشی قیمت‌ها را به گل خود آراسته است. برای آنچه که در پیش است، تقاضای جهانی سوخت در بخش حمل و نقل سالم و سرحال به نظر می‌رسد و مهم‌ترین حامی‌ای که نفت خام در نیمه‌ی دوم سال 2019 دارد خواهد بود. اوپک برآورد کرده است که مصرف سوخت برای تردد جاده‌ای و تقاضا برای سوخت هواپیما در سطوح مناسبی که اکنون قرار دارند باقی بمانند با توجه به در پیش بودن ددلاین IMO برای تغییر سوخت کشتی‌ها به سوخت کم‌سولفور پیش‌بینی می‌شود که با توجه به روند فزاینده‌ی تنظیم پالایشگاه‌های روی پروسه‌های دی‌سولفور کردن سوخت، با مازاد عرضه سوخت با سولفور بالا روبرو باشیم. هر چند اوپک پیش‌بینی می‌کند که کاهش عرضه‌های فصلی در کواتر سوم سال 2019 اندکی وضعیت را تعدیل کند. اما در نهایت کارشناسان سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام بر این باور هستند که فضای غالب حاکم بر بازار فرآورده‌های نفتی در وضع فعلی، فضایی است که در آن نمی‌توان چندان امیدی به رشد قیمت‌ها داشت. اوپک این وضعیت را از مازاد عرضه به ویژه در آسیا ناشی می‌داند.