سوریه، سالهای جنگ سالهای بازسازی

سوریه، سالهای جنگ سالهای بازسازی
نادی صبوری، دنیای انرژی

از مرز بازرگان که بگذرید یک رانندگی 9 ساعته در ترکیه شما را به سوریه میرساند. اگر اوضاع خوب و آرام باشد شما میتوانید از مرزهای ایران اتوموبیل تان را به سمت استان انبار عراق ببرید و راهتان را کوتاهتر هم کنید. خلاصه سوریه فاصله خیلی زیادی با ایران ندارد و البته روزگاری هم مهمان های زیارتی قابل توجهی از جای جای ایران داشت. آوارهای جنگ اما به سدی میان زائران ایرانی و سوریه و همچنین تاجران ایرانی در بازار این کشور تبدیل شد. بامداد 19 جمادیالثانی سال گذشته اما هواپیمایی که فرودگاه بین المللی دمشق را ترک کرد تا در شلوغی های اسفند تهران بر زمین بنشیند و بشار اسد مسافرش بود، نشانه هایی هر چند کوچک از بازگشت ثبات به سوریه مخابره کرد. سوریه را کشور دشتهای حاصل خیز، کوههای بلند و صحراها میدانند اما جنگ این تصاویر را مخدوش کرده و حالا وقتی شما کلمه کوه بصره از کوههای سوری را در گوگل سرچ میکنید، نتیجه در قسمت تصاویر سربازان تفنگ به دست است. ولی این کشور به خاطر مدیترانه ای بودنش اگر در حالت رونق باشد فرصتی مناسب برای کسب و کار است. حمید حسینی دبیر کل اتاق بازرگانی ایران و عراق در گفتوگویی با «دنیای انرژی» از فرصتهای سوریه برای تاجران حوزه فرآورده های نفت، گاز و پتروشیمی میگوید. سوریه این روزها 60 هزار بشکه در روز واردات فرآورده دارد که البته تقاضایش بیشتر هم هست. در این گزارش عزیزالله رمضانی مدیر کل سابق امور بین الملل شرکت گاز نیز میزان عملیاتی بودن صادرات گاز ایران به اروپا از طریق ترکیه را مورد تحلیل قرار میدهد.
علی سلیمان غانم وزیر نفت سوریه در روزهایی به خصوص به ایران آمد، فقط چند روز از مورد حمله قرار گرفتن تاسیسات آرامکو در عربستان میگذشت و شایعه حمله سایبری به تاسیسات نفت و گاز ایران بر زبانها میچرخید. شایعه ای که البته مسئولان آن را رد کردند اما حضور سلیمان غانم وزیر نفت سوریه در عسلویه به شکلی متفاوت شایعات را از بیخ از بین برد. او بعد از اینکه با همراهی مسئولان وزارت نفت ایران تاسیسات گازی ایران را از نزدیک دید به تهران آمد تا در کنار ملاقات با وزرای صنعت و راه و شهرسازی، از نمایشگاه ایران پلاست دیدن کند، جایی که هر چند بیشتر همراهانش را باز هم دولتیهای سوری تشکیل میدادند اما در میانشان تک و توک تاجران این کشور هم دیده میشدند. مهمترین خروجی سفر سلیمان غانم به تهران را شاید بتوان صحبتهایش درباره تلاش جدی دولت سوریه برای دنبال کردن ایجاد اتاق بازرگانی ایران و سوریه دانست. پیشتر روزنامه تعادل یکی از مهمترین پروژه های این دوره اتاق بازرگانی ایران را تقویت روابط تجاری میان ایران و سوریه دانسته و نوشته بود که تأسیس دفتر نمایندگی مجهزی در سوریه و سپس ایجاد اتاق بازرگانی ایران و سوریه بخشی از کارهای اتاق ایران است. حسن دانایی فر، سفیر با تجربه پیشین ایران در عراق در مورد شرایطی که اکنون برای تجارت با سوریه وجود دارد میگوید: شرایط فعلی و ریسک سرمایه گذاری در کشور سوریه در مقایسه با عراق بعد از جنگ به مراتب کمتر است و به واقع فضای شفاف تری در مقابل و پیش روی فعالان بخش خصوصی ایران وجود دارد و میباید از این شرایط به بهترین نحو ممکن بهره برداری شود. در زمینه تجارت با سوریه البته چالش های مختلفی وجود دارد ریاست هیات مدیره تعاونی تولیدکنندگان محصولات غذایی گفته است که نبود خط اعتباری مناسب و اجرا نشدن توافق تجارت آزاد با سوریه، راه زمینی محدود برای انتقال کالا به سوریه و سهل نبودن دریافت پول محصولات صادراتی، از دید بازرگانان ایرانی مشکلات تجارت با سوریه به حساب میآیند. اما با تمام این تفاسیر به نظر میرسد دورهای جدید پیش روی تجارت ایران با سوریه قرار دارد.  

• دمشق در ثبات؟
نخستین نشانه ها از اینکه سوریه وارد دوران ثبات نسبی شده را باید در سفر اسفند ماه سال گذشته بشار اسد به تهران جستوجو کرد. هواپیمای اسد که برای بار دوم بعد از بحرانها در تهران به زمین نشست تا حدودی این پیغام را مخابره کرد که دمشق در آرامش است. ایرنا بعد از سفر بشار اسد به تهران نوشت که اسد با حضور در تهران اعلام کرد که ایران به خاطر کمک به سوریه در جریان بحران هشت ساله اولین کشور در دوران پسابحران در سوریه برای بازسازی و همکاری و بسط و گسترش روابط است. اما مسئله این است که حضور در بازسازی سوریه علاوه بر اراده دولتها به خواست و تلاش تاجران و سرمایه گذاران و مردم هم بستگی دارد. حمید حسینی دبیر کل اتاق بازرگانی ایران و عراق که به طور کلی در تجارت منطقه ای تجربه فراوانی دارد معتقد است که بازار سوریه برای فعالان فرآوردههای نفتی فرصتی مهم است که باید از آن بهره ببرند. او در گفت وگویی با دنیای انرژی به این مسئله میپردازد که همزمان با نخستین خبرها در مورد باز شدن مرز بوکمال در استان الانبار که راه تجارت ایران با سوریه را بسیار هموار میکند، این امکان وجود دارد که از ظرفیت مازاد فرآورده های نفتی که کیفیتشان نیز بالا رفته برای تجارت با عراق و سوریه استفاده شود. اهمیت بازگشایی مرز بوکمال در تجارت ایران با سوریه بسیار بالاست، پیشتر امیر امینی معاون برنامهریزی وزارت راه و شهرسازی به دنبال سفر سال 97 عباس آخوندی وزیر وقت راه و شهرسازی به سوریه گفته بود که طرحی برای احداث راهآهن میان ایران-عراق و سوریه وجود دارد که از طریق بصره عراق به ' بوکمال ' و از آنجا به ' دیرالزور ' سوریه میرسد. اما قبل از هر چیز باید به یک سوال جواب داد؛ چرا نقش سوریه در تجارت ایران هیچ وقت آنقدر پررنگ نبوده است؟ طبق آمارهایی که تجارت فردا پیشتر منتشر کرده است سال 1389 قبل از اینکه همه چیز در سوریه به هم بریزد، ایران سالی 545 میلیون دلار به این کشور صادرات داشت. جنگ همه چیز را به هم ریخت تا صادرات به سوریه در سال 1393 به 100 میلیون دلار برسد. همزمان با آرام شدن نسبی اوضاع در دمشق، وارد شدن کالاها از ایران هم شروع به بازیابی خود کرد و طبق آماری که حمید حسینی میدهد اخیرا به ماهی 10 الی 12 میلیون دلار رسیده است . دبیر کل اتاق ایران و عراق معتقد است سه عامل عمده در کم بودن رقم صادرات ایران به سوریه نقش دارد، «کوچک بودن حجم اقتصاد سوریه»، «هزینههای بالای حمل و نقل» و «اقتصاد دولتی و محدودیتهای وارداتی» که این کشور دارد. از طرف دیگر قبل از شروع جنگ، سوریها در بعضی بازارها مثل صنایع نساجی و چرم خودشان رقیب ایرانیها بودند. حمید حسینی در این مورد عنوان میکند: «آنها یک کشور مدیترانهای و مستعد خیلی فعالیتها هستند، سوریها نسبت به دیگر اعراب خصلت های متفاوتی دارند و آب و هوای مدیترانه از آنها آدمهای جدیتر و کاریتری ساخته است». همین خصلتها چیزی است که به نظر دبیر کل اتاق ایران و عراق باعث میشود اقتصاد سوریه بتواند در کوتاه مدت و میان مدت خود را بازسازی کند. البته اتصال بازار ایران به سوریه مخصوصا از مرز بوکمال، چیزی نیست که به مذاق کشورهای عرب منطقه و کشورهای غربی خوش بیاید، یکی از دلایل این ماجرا به این برمیگردد که سوریه میتواند دروازه بازار گاز ایران به اروپا حساب شود.
حمید حسینی میگوید که محور غربی-عربی نگران موقعیت استراتژیکی است که ایران از طریق حضور در سوریه میتواند پیدا کند. جدا از این مسائل شواهد نشان میدهد تجار ایرانی بعضا با سوریه و بازارش آشنایی چندانی ندارد، در یک نمونه در سیزدهمین نمایشگاه بینالمللی ایران پلاست که اخیرا برگزار شد، در حالی که علی سلیمان غانم وزیر نفت سوریه به همراه یک هیات از غرفه ها بازدید میکرد، مسئول یکی از غرفه ها او را با وزیر نفت عراق اشتباه گرفت و چند دقیقه ای درباره آمارهای صادراتش به عراق صحبت کرد. مسئول این غرفه که صاحب یک شرکت در حوزه پلاستیک بود میگفت که هیچ وقت اصلا به تجارت با سوریه فکر نکرده و در واقع برای خودش هم عجیب بود که چرا تاکنون به این کشور فکر نکرده است. حمید حسینی اعتقاد دارد به طور کلی در ایران در مورد اشتراکات فرهنگی با کشورهای همسایه خیلی کاری صورت نگرفته است و بیشتر ارتباط با منطقه را روابط نظامی شکل دادهاند.
یک سوال مهم این است که آیا دوره بازسازی سوریه میتواند تصویری متفاوت از گذشته را رقم بزند؟ . طبق آخرین آمارها سوریه در حال حاضر هر روز 60 هزار بشکه فرآورده نفتی وارد میکند و عملا به خاطر افت شدید تولید نفت خام، توانایی استفاده از ظرفیت 130 هزار بشکه در روز پالایش را هم ندارد. دبیر کل اتاق ایران و عراق میگوید این بازار بسیار خوبی برای اعضای اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفت، گاز و پتروشیمی است. در حالی که به دنبال سفر علی سلیمان غانم به تهران مسئله شکلگیری اتاق بازرگانی ایران و سوریه هم مطرح شده است، حسینی بر این باور است که تاجران فرآوردههای نفتی میتوانند همین حالا در شکل گیری این اتاق نقش پذیری داشته باشند. وی با پیش کشیدن یک دید کلان به مسئله تجارت با سوریه میگوید: «ما باید دنبال چیزی بیشتر از صرف صادرات به سوریه یا عراق باشیم، ما باید طرحهایی را دنبال کنیم که در آن از افغانستان و پاکستان و ایران و عراق و سوریه و لبنان همه نفع ببرند» 

• نقش گاز در مناسبات منطقه ای
صحبتی که دبیر کل اتاق بازرگانی ایران و عراق در مورد طرحهای منطقه ای که همه از آن نفع ببرند میکند، نیازمند کالایی است که به نوعی این کشورها را به هم متصل کند، گاز در اینجا میتواند نقشی کلیدی بازی کند. اما عزیزالله رمضانی مدیر امور بین الملل سابق شرکت ملی گاز در این باره به «دنیای انرژی» میگوید: «موضوع احداث خط لوله ای که از ایران به عراق و سوریه و بعد لبنان و اروپا برود حدود 10 سال پیش در سطح مقامات مطرح شد و حتی در سال 2010 تفاهمنامه ای هم بین مقامات ایران و عراق و سوریه در این مورد امضا شد». اما حداقل در آن زمان روی کاغذ گزینه صادرات گاز به اروپا از طریق ترکیه برای ایران معقول تر بود و ماجرا به جای خاصی نرسید. اما در حال حاضر طرحی مثل گذر گاز ایران از سوریه را باید چقدر جدی و قابل اجرا دانست؟ آقای رمضانی اعتقاد دارد این طرح روی کاغذ قابل اجرا است ولی در عمل 2 چالش اساسی دارد: یکی سرمایهگذار طرح و دیگری مشتری مشخص آن در اروپا. مدیر سابق امور بینالملل شرکت ملی گاز میگوید ریسکهای این طرح امروز از 10 سال پیش هم بیشتر شده چرا که روسیه و امریکا شدیدا بر سر بازار گاز اروپا رقابت میکنند. البته بعضی هم این ایده را طرح میکنند که اگر در آیندهای دور یا نزدیک اوضاع مالی ایران خوب باشد ارزشش را دارد که ایران در کشورهای منطقه و همسایه با هزینه خودش خط لوله گاز احداث کند و مثلا در بازار اروپا هم با بازیهای قیمتی سهم بگیرد. رمضانی البته بر این باور است که نمیتوان مطمئن بود که چنین اقدامهایی چقدر بتوانند نتیجه بخش باشند.


۱۲ آبان ۱۳۹۸ ۱۰:۰۹
تعداد بازدید : ۵۱۱