آیا سقوط قیمت نفت ادامه خواهد داشت ؟

آیا سقوط قیمت نفت ادامه خواهد داشت ؟

مریم علیزاده

درحالی بازارهای جهانی روزانه با بیش از 30 میلیون بشکه نفت بدون تقاضا دست و پنجه نرم می کنند که به نظر می رسد بیشترین تاثیر روزگار بحرانی نفت، متوجه رئیس جمهور آمریکاست. شاید همگان این طور تصورکنند که بلای شیوع یک ویروس میکروسکوپی سبب بروز اتفاقات نادردر بازار نفت شد اما دقیق تر که به موضوع می نگریم، بحران کنونی بازارهای جهانی طلای سیاه ریشه در زیاده‌خواهی و طمع سرمایه داران آمریکایی در برداشت از میادین نفتی نامتعارف (شیل) دارد. اواخر سال گذشته میلادی بود که آمریکا اعلام استقلال در تولید نفت و پیوستن به جرگه صادرکنندگان این کامودیتی نمود اما غافل از اینکه به همان شدت که میادین شیل برای تولید نفت فعالیت می کنند، بازارهای جهانی با ضعف تقاضا روبرو هستند. در نتیجه این شد که شاهد هم‌افزایی تاثیر کمبود تقاضای نفت با شیوع ویروس کرونا در بازارهای جهانی بودیم. اما در مورد آسیب های وارده از سقوط قیمت نفت به سیاست آمریکا و همچنین روابط بین الملل این کشور با دکتر مرتضی فیروزی، کارشناس ارشد مسائل بین الملل نفت به گفتگو نشستیم.

بیم و امیدهای ترامپ برای پیروزی در انتخابات 2020

قبل از پدیده کرونا به جرات می توان اظهار نظر کرد که ترامپ برنده انتخابات پیش روی آمریکا است چراکه مردم این کشور طبیعتا برای دور دوم نیز به رئیس جمهور فعلی خود رای می دهند مگر اینکه در زمان آن رئیس جمهور بحران سیاسی و یا اقتصادی وسیعی اتفاق افتد. برای مثال در سال 1980 شاهد بودیم که به دلیل حادثه انقلاب اسلامی ایران و انقلاب نیکاراگوئه و شکل گیری رویه جدید در سیاست خارجه امریکا، کارتر نتوانست برای بار دوم به ریاست جمهوری دست یابد. همچنین در زمان ریاست جمهوری بوش پدر نیز به رغم پیروزی های بسیار بزرگ در عرصه سیاست خارجه، اما به دلیل بحران اقتصادی آمریکا، بوش پدر فقط یکبار به ریاست جمهوری رسید. در این دور هم آمارهای اقتصادی و کاهش نرخ بیکاری امریکا نشان از انتخاب مجدد ترامپ برای دور دوم ریاست جمهوری را می‌داد اما ناگهان کرونا صحنه بازی سیاسی آمریکا را تغییر داد و سرنوشت ترامپ به دست ویروس میکروسکپی افتاده است. به اعتقاد این کارشناس مسائل بین الملل نفت، تا این جای کار نظرسنجی ها حاکی از آن است که ترامپ صحنه سیاست را باخته و رقیبش بایدن پیش افتاده است.

از سوی دیگر اما هنوز مشخص نیست که بحران کرونا چگونه پایان می پذیرد و ترامپ چطور می خواهد از پس رشد فزاینده نرخ بیکاری بربیاید. ولی روزهای اخیر شاهد بودیم که حس پوپولیستی ترامپ مجددا شکوفا شد و دستور داد هیچ مهاجر خارجی فعلا اجازه ورود به آمریکا را نخواهد داشت. البته در نهایت باید دید نتیجه آرای الکترال ایالات خاکستری آمریکا به نفع ترامپ خواهد بود یا خیر. چراکه در برخی ایالات مانند تگزاس قطعا آرای الکترال به نفع جمهوری خواهان است و برخی ایالات مانند نیویورک و کالیفرنیا همواره طرفدار دموکرات ها هستند. حال باید دید اثرات کرونا چه تاثیری بر آرای ایالات خاکستری همچون فلوریدا خواهد داشت که گاه طرفدار جمهوری خواهان هستند و گاه به سمت دموکرات ها متمایل می شوند.

تاثیر کرونا بر رای ایالات نفتی

همانطور که اشاره شد، ایالات نفتی همچون تگزاس در آمریکا همواره طرفدار حزب جمهوریخواه در این کشور هستند. از سوی دیگر این ایالات که سرمایه گذاری های سنگینی در صنعت شیل داشته اند، اخیرا به واسطه سقوط قیمت نفت، آسیب های جدی را متحمل شده اند. حال باید دید که ترامپ همچون گذشته در میان ایالات نفتی محبوبیت خواهد داشت؟ چراکه برخی تحلیلگران بر این باورند که اگر قیمت نفت در محدوده 20 الی 30 دلار باقی بماند، بخش عظیمی از تولید نفت شیل از بین خواهد رفت.

بازهم نفت آمریکا قیمت های منفی را به خود خواهد دید؟

باید توجه داشت که در امریکا دو مدل معاملات نفت با فاصله قیمتی زیاد انجام می شود که یکی معاملات بر روی فیزیکال نفت است که در این بازار صحبت از 13 میلیون بشکه نفت تولیدی در روز برای آمریکا در میان است و دیگری معاملات کاغذی و بورسی هستند می توانند تا صدها میلیون بشکه نفت را جابجا کنند. البته نقاط ضعف موجود در معاملات کاغذی نفت در آمریکا سبب بروز حادثه منفی شدن قیمت نفت شد که به نظر می رسد آمریکایی ها به شدت درصدد برطرف نمودن این نقیصه هستند تا ماجرای روز 19 آوریل دیگر تکرار نشود.

زیان 200 میلیارد دلاری سرمایه گذاران خصوصی نفت آمریکا

در حال حاضر با سقوط آزاد قیمت نفت، ارزش طلای سیاه تقریبا برابر با ارزش زغال سنگ شده است. این درحالی است که شاخص وست تگزاس افت سنگین تری را نسبت به برنت متحمل شده و هیچ امیدواری برای بازگشت قیمت ها به محدوده 40 دلار به بالا وجود ندارد. از سوی دیگر باید توجه داشته باشید که چاه های نفت شیل مانند چاه های نفت در عربستان و یا ایران نیست که دولتی بوده و توانایی برداشت میلیون ها بشکه در روز را داشته باشند. نفت شیل در حقیقت با حضور شرکت های کوچک خصوصی ولی متعدد به این سطح از تولید رسیده است. این شرکت ها بعضا برای بهره برداری از نفت شیل وام های سنگین دریافت کرده اند که در حال حاضر توانایی بازپرداخت آن را ندارند و تاکنون بالغ بر 200 میلیارد دلار زیان شناسایی کرده اند و احتمال مصادره این شرکت های نفتی کوچک توسط بانک ها به دلیل اقساط معوق بسیار بالاست.

فروپاشی رویای صادرات نفت آمریکا با افول شیل

از آنجاکه نفت شیل در روزهای اوج خود بالغ بر 7 میلیون بشکه تولید را به ثبت رسانده بود، رویای ورود آمریکا به جرگه صادرکنندگان نفت در حال تحقق بود. اما در حال حاضر این صنعت با مشکلات مالی که در بالا ذکر شد دیگر توان ادامه تولید در احجام بالا را نخواهد داشت.

بعد از کرونا قطار اقتصاد دنیا بسیار کند به حرکت خواهدافتاد

اقتصاد دنیا را بعد از کرونا می توان به قطار قدیمی تشبیه کرد که به ناگهان متوقف شد اما برای حرکت مجدد نیاز به توان و انرژی بالایی داشته و به آهستگی این حرکت اتفاق خواهد افتاد. پس نمی توان انتظار داشت که با پایان یافتن بحران کرونا، اقتصاد دنیا نیز به سرعت ترمیم شود. برای مثال یکی از صنایع انرژی بر، صنعت گردشگری است که سوخت عظیمی برای هواپیماها، خودروهای سنگین و سبک و همچنین قطارها مورد نیاز است. اما صنعت گردشگری زمانی رونق دارد که رشد اقتصادی داشته باشیم و افراد پول مازاد برای گردشگری داشته باشند. اما از آنجا که فعلا همه اقتصادها آسیب دیده اند لذا صنعت گردشگری بعد از کرونا خیلی کند و آهسته به روزهای اوج خود باز خواهد گشت. از این رو نمی توان انتظار داشت که یکی از مقاصد اصلی مصرف انرژی که همان صنعت گردشگری است بتواند دوباره همچون گذشته طلب سوخت کند.

عوامل موثر پشت پرده بر سقوط قیمت نفت

این درست است که کرونا کاتالیست سقوط آزاد قیمت نفت بود اما قطعا سیاست دولت های بزرگ نفتی و همچنین مقامات اوپک نیز در این ریزش دخیل بوده است. در آخرین اجلاس فوق العاده نفت اوپک قرار بود یک و نیم میلیون بشکه نفت از تولیدات اوپک پلاس کاهش یابد اما روس ها این موضوع را نپذیرفتند، ما ریزش شدید قیمت نفت را شاهد بودیم که اوج گیری کرونا و کاهش شدید مصرف فرآورده های نفتی سبب بریدن ترمز عقبگرد نفت شد.

درس عبرت روس ها از تجربه تلخ کاهش تولید اوپک

اما این تحلیلگر نفتی معتقد است که در مسئله کاهش تولید نفت، حق را باید هم به اوپک داد و هم اوپک پلاس. اگر کمی به گذشته برگردیم می بینیم که اوپک در مسئله کاهش تولید نفت و از دست دادن سهم از بازار، تجربه تلخی را در کارنامه خود داشته که روس‌ها از این تجربه به درستی درس گرفته بودند. زمانی در اوپک وجود داشت که 75 درصد تولید نفت دنیا به دست این گروه بود اما وقتی تولیدکنندگان جدید مانند نروژ و مکزیک وارد صحنه تولید نفت می شدند که عضو اوپک نبودند، این اوپک بود که با برگزاری جلسات متعدد و عقب نشینی از سهم خود تلاش می کرد تا توازن را به بازار نفت بازگرداند. به گونه ای که در این اواخر اوپک تنها 30 درصد تولید نفت دنیا را در دست دارد. اما 10 کشور عضو اوپک پلاس این موضوع را به درستی دریافتند که هرچه در تولید نفت کوتاه بیایند سهم از بازار تولید را مانند اوپک برای همیشه از دست خواهند داد. پس اگر قرار به کاهش تولید نفت است باید همه کشورهای تولیدکننده اعم از امریکا و کانادا نیز بطور کامل در پیمان کاهش تولید مشارکت کرده و از حداکثر ظرفیت تولید خود کوتاه بیایند نه اینکه اوپک پلاس در تولید عقب نشینی کرده ولی آمریکا و کانادا با تمام قوا به تولید ادامه دهند.

چالش اصلی ترامپ با صنعت شیل

درحالی ما صحبت از توافق همه کشورهای تولیدکننده نفت برای کاهش تولید می کنیم که امریکا نیز در این توافق اعلام آمادگی کرده اما مشکل ترامپ در جای دیگر است. در ایالات متحده، صنعت نفت کاملا خصوصی بوده و اطلاعت پذیری چندانی از حاکمیت ندارد. از سوی دیگر در انتخابات ریاست جمهوری که حزب جمهوری خواه اغلب سرمایه داران نفتی هستند و طرفداران ترامپ تا پیش از کرونا بودند حال به واسطه سقوط قیمت نفت چندان حمایتی از ترامپ نشان نمی دهند تا جایی که می بینیم زمانی که رئیس‌جمهور آمریکا صحبت از کاهش تولید نفت این کشور می کند، قیمت نفت برای لحظه ای افزایش می یابد اما به دلیل عدم اطاعت شرکت های نفتی آمریکایی از صحبت های ترامپ مبنی بر کاهش تولید، بازهم قیمت نفت به سمت عددهای منفی عقبگرد می‌کند.

بزرگترین اشتباه اوپک پلاس که منجر به عمیق تر شدن ریزش قیمت نفت شد

ولی درست زمانی که همه توقع داشتند با نهایی شدن توافق کاهش 10 میلیون بشکه ای نفت توسط اوپک پلاس، قیمت نفت به روزهای خوش خود بازگردد، شاهد افت مجدد قیمت ها بودیم. اما چطور بازی به اینجا ختم شد؟ این تحلیلگر نفتی معتقد است اشتباه فاحش اوپک پلاس در زمان اجرایی کردن توافق کاهش تولید بود که آن را از اول ماه می اعلام کردند درحالی که می بایست باتوجه به شرایط بحرانی تقاضای نفت، کاهش تولید را بطور ضرب الاجلی از همان فردای توافق عملیاتی می کردند. توجه داشته باشید زمانی که بازار نشان می دهد کسری تقاضای نفت به میزان 30 میلیون بشکه در روز است، نباید وعده یک ماه دیگر برای شروع کاهش تولید را داد.

میزان ذخایر کشف شده هر کشور باید مبنای تعیین سهمیه در تولید نفت قرار گیرد

به عقیده این تحلیلگر مسایل نفتی، نظریه ای که کشورها بر اساس توان تولیدشان باید سهمیه در اوپک داشته باشند غلط است. در واقع این طرح به نفع شرکت های بزرگ نفتی است که می توانند با در اختیار داشتن تجهیزات به روز، تولید نفت در کشورهای دارای ذخایر نفتی را بالا ببرند. اما درست این است که سهمیه تولید بر مبنای میزان ذخایر کشف شده از هر کشور تعیین شود. این درحالی است که شاهد هستیم کشوری که منابع نفتی اندکی داشته اما توان استخراج بالایی دارد، از کشوری مانند ونزوئلا که بیشترین ذخایر نفتی دنیا را در اختیار دارد، سهمیه بالاتری در اوپک را به خود اختصاص داده است.

آینده نفت ایران در انتظار انتخابات نوامبر آمریکا

آن طور که از روند قیمت نفت و البته تحریم های نفتی کشورمان بر می آید، تا انتخابات اول نوامبر ایالات متحده آمریکا، تغییر خاصی در میزان فروش نفت ایران رخ نخواهد داد. البته با شیوع ویروس کرونا و افت نسبی محبوبیت ترامپ در آمریکا، تا حدی فضا برای ایران مثبت قلمداد می شود، چراکه جو بایدن رقیب انتخاباتی ترامپ از تدوین کنندگان برجام بوده و در صورت موفقیت او در انتخابات آتی ریاست جمهوری آمریکا، ورق تحریم ها برمیگردد. اما این موضوع منوط به آن است که ایران تا ماه نوامبر بتواند بدون فروش نفت روزگار سپری کند. پس از آن است که می توان امیدوار بود کشورمان به جرگه صادرکنندگان نفت بازگردد. اما در صورت روی کار آمدن مجدد ترامپ، زمانی خواهد رسید که ایران به مذاکره با ترامپ فکر کند چراکه ترامپ نشان داده که اهل مذاکره است البته مشاوران ترامپ کاملا مخالف هرگونه مذاکره  با ایران هستند. در هر صورت با روی کار آمدن ترامپ، وضعیت برای فروش نفت ایران بسیار سخت خواهد بود.

کرونا نقطه عطف تاریخ خواهد بود

فیروزی در پاسخ به این سوال که آیا گزینه نظامی آمریکا برای ایران همچنان روی میز است یا خیر گفت: با وجود کرونا و خوددرگیری هایی که برای دولت ها پیش آمده، احتمال جنگ افروزی آمریکا و مداخله مستقیم نظامی این کشور با ایران بسیار اندک است. ولی اگر با احتمال بسیار ضعیف، ایالات متحده از گزینه نظامی علیه ایران استفاده کند، باز هیچ تاثیری در قیمت نفت نخواهد داشت چراکه ایران در حال حاضر نفت قابل توجهی صادر نمی کند. اما شاید آمریکا قصد آن را داشته باشد که عربستان را به جنگ با ایران تشویق کند که البته این موضوع نیز با توجه به رفتارهای ایران در منطقه، دور از ذهن است. در حقیقت باید گفت با بروز کرونا، جهان دچار دگرگونی شده و دنیای بعد از کرونا بسیار متفاوت خواهد بود.