اما چرا چنین تصوری وجود دارد؟ این نگاه احتمالا به وعده‌هایی برمی‌گردد که دو نامزد انتخابات امریکا عنوان کرده‌اند. جو بایدن، نامزد دموکرات، برای ایران نماد تغییر وضع موجود است و تصور می‌شود در صورت پیروزی، یا به برجام برمی‌گردد یا حداقل از سیاست فشار حداکثری دست برمی‌دارد. در هرکدام از این دو حالت احتمالا تحریم‌های این کشور علیه ایران کم شود و شرایط بهبود پیدا کند.
دونالد ترامپ اما نماد ادامه و حتی بدتر شدن وضع موجود است، حتی اگر ادعا کرده باشد ظرف یک هفته بعد از انتخابات، ایران را پشت میز مذاکره می‌نشاند. بسیاری معتقدند ماندن ترامپ در کاخ سفید به معنای تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌ها، جهش بیشتر نرخ ارز و بسته ماندن ارتباط اقتصاد ایران با دنیاست.
بر خلاف فعالان بازارها که همه چیز را مشروط به نتیجه انتخابات امریکا می‌دانند، بسیاری معتقدند نتیجه این انتخابات حتما در کوتاه‌مدت روند بازار ارز، سکه و طلا و بورس را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما در میان‌مدت و بلندمدت، تغییری در شرایط اقتصادی ما ایجاد نمی‌کند، چراکه مشکلات اقتصاد ایران از عوامل بسیاری تاثیر می‌گیرد و انتخابات امریکا در انتهای لیست عوامل موثر قرار دارد، نه در صدر آن.
به باور بسیاری نیز مستاجر بعدی کاخ سفید هرکه باشد، نتیجه حداقل در میان‌مدت و بلندمدت یکی است. بسیاری از تحلیلگران اقتصادی معتقدند اگرچه نمی‌توان از اثر مثبت خبر پیروزی بایدن بر اقتصاد ایران صرف‌نظر کرد، اما در میان‌مدت و بلندمدت انتخاب بایدن تاثیر مثبت زیادی بر وضعیت فعلی اقتصاد ایران نخواهد داشت، چراکه تخاصم میان ایران و امریکا چیزی نیست که در دوران ترامپ ایجاد شده باشد که با رفتن او حل شود. پس پیروزی بایدن در بهترین حالت تبدیل فشار حداکثری به فشار غیرحداکثری دوران اوباماست.
این موضع را عباس آخوندی، وزیر پیشین راه و شهرسازی هم عنوان کرده و گفته بود تصور نمی‌کند دموکرات‌ها رفتار منعطف‌تر یا بهتری از جمهوریخواهان با ایران داشته باشند، چراکه باراک اوبامای دموکرات هم قبل از اینکه سر میز مذاکره حاضر شود، سنگین‌ترین تحریم‌ها را علیه ایران وضع کرد. تنها تفاوت ترامپ با آنها این است که زبان ترامپ، قدرت سخت و روش نظامی است اما دموکرات‌ها با قدرت نرم با ایران رو در رو خواهند شد.
از سوی دیگر برخی تحلیلگران سیاسی بر این باورند که واکنش برخی مقامات دولتی در یک هفته گذشته نشان می‌دهد دولت روحانی آماده است در صورت بازگشت امریکا به برجام با دولت جدید این کشور تعامل کند. از طرفی دستگاه دیپلماسی کشور این پیام را به کشورهای همسایه منتقل کرد که آماده است روابط سردی را که کارشکنی‌های ترامپ یکی از عوامل آن بود، به همکاری و هم‌افزایی با همسایگان تبدیل کند تا شاید تنش موجود در منطقه کمتر شود.
در این میان باید دید جمهوری اسلامی ایران که با خروج امریکا از برجام، در ۳ سال گذشته تحت شدیدترین تحریم‌ها ازسوی این کشور و البته متحدانش قرار داشته، حالا با نزدیک شدن به پایان کار ترامپ و حضور بایدن در کاخ سفید در ۲ ماه آینده چه سیاستی را در قبال امریکای بایدن در پیش خواهد گرفت.
در پرونده این هفته صمت به تاثیر انتخابات امریکا بر اقتصاد ایران از نگاه فعالان اقتصادی در حوزه‌های مختلف پرداخته‌ایم. نقطه مشترک گفتار همه کارشناسان واکنش دو کشور در قبال یکدیگر در عرصه سیاست‌های خارجی است که باید منتظر ماند و دید.
در عین حال بر این نکته هم تاکید شده که تمام بازارها در کوتاه‌مدت و در واکنش به هیجان پایان دوران ترامپ، با کاهش نرخ مواجه خواهند شد؛ اتفاقی که در یک هفته گذشته هم بازار ارز شاهد آن بود اما مسئله مهم نحوه بهره‌گیری از شرایط جدید ایجاد شده است. با این همه بسیاری از کارشناسان با تاکید بر پایان روزهای هیجان، شرایط جدید را دوره تنفسی برای اقتصاد ایران قلمداد کرده و امیدوار به دوره ۴ ساله بهتری برای اقتصاد ایران و جهان هستند.
واکنش مسئولان ایرانی به انتخابات امریکا
انتخاب جو بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهوری آینده ایالات متحده که در رقابت‌های انتخاباتی مواضعی برخلاف دونالد ترامپ اتخاذ کرده بود، واکنش‌هایی در میان مسئولان جمهوری اسلامی داشته و برخی این تغییر را فرصتی برای امریکا برای تجدیدنظر در سیاست‌هایش دانسته‌اند. در چند روز گذشته مقامات ارشد ایرانی واکنش‌های مثبت و منفی متفاوتی را نسبت به اتفاقات اخیر امریکا از خود نشان دادند که به برخی از آنها در ادامه اشاره می‌شود.
فرصتی برای دولت آینده امریکا
حسن روحانی، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت با اشاره به نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا اظهار کرد: اینک فرصتی برای دولت آینده امریکا پیش آمده که اشتباهات گذشته را جبران کند و با احترام به قواعد جهانی، به مسیر پایبندی به تعهدات بین‌المللی بازگردد.
وی با اشاره تلویحی به پایبندی ایران نسبت به تعهدات برجامی خود و خروج یکجانبه امریکا از برجام گفت: جمهوری اسلامی ایران، همواره به تعهدات خود درصورت رعایت مسئولانه ازسوی همه اطراف تعهد، پایبند بوده و تعامل سازنده با جهان را راهبرد خود می‌داند. سیاست پرآسیب و نادرست دولت امریکا در ۳ سال اخیر، نه‌تنها توسط مردم سراسر جهان تقبیح شد، بلکه در انتخابات اخیر ازسوی مردم این کشور نیز با مخالفت روبه‌رو شد. این اظهارات روحانی به‌نوعی آمادگی ایران در زمینه بازگشت احتمالی امریکا به برجام را نشان داد. رئیس‌جمهوری همچنین تصریح کرد: اینک زمان آن است که در سایه همکاری و هم‌افزایی ایران و همسایگان، شاهد ارتقای امنیت و توسعه در منطقه باشیم و مسیر ثبات و رشد اقتصادی کشور، با قوت و سرعت هرچه بیشتر، پیموده شود.
پیامی صادقانه به همسایگان
صحبت‌های رئیس‌جمهوری به‌نوعی ازسوی وزیر امور خارجه هم تکرار شد تا سیاست تعامل سازنده با همسایگان به‌عنوان یکی از اقدامات پساترامپ ایران در نظر گرفته شود.
محمدجواد ظریف در توییتی که تقریبا با همین مضمون به زبان عربی هم منتشر شده بود، خطاب به همسایگان ایران نوشت: پیامی صادقانه به همسایگانمان: ترامپ ۷۰ روز دیگر رفته است، اما ما برای همیشه اینجا می‌مانیم. شرط بستن روی خارجی‌ها برای تامین امنیت هرگز قمار خوبی نیست. دست خود را برای گفت‌وگو برای حل اختلافات به‌سوی همسایگانمان پیش می‌آوریم. تنها با هم است که می‌توانیم آینده‌ای بهتر برای همه بسازیم.
ظریف پیش از این هم در پی اعلام نتایج انتخابات امریکا در پیامی به زبان انگلیسی در توییتر نوشت: مردم امریکا نظر خود را اعلام کردند. اکنون دنیا نظاره‌گر است که آیا رهبران جدید، روش مخرب، ضدقانون و قلدرمآبانه رژیم در حال رفتن را کنار خواهند گذاشت و چندجانبه‌گرایی، همکاری و احترام به قانون را برخواهند گزید یا خیر. این اقدام و عمل است که بیش از همه چیز مهم است. سابقه ایران روشن است: عزتمداری، منافع ملی و دیپلماسی مسئولانه.
دوران تیم جنگ‌طلب به پایان رسید
اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری هم نسبت به انتخابات اخیر امریکا واکنش نشان داد و در توییتر نوشت: سرانجام با اعلام نتیجه انتخابات امریکا، دوران ترامپ و تیم ماجراجو و جنگ‌طلب او به پایان رسید. نقض معاهده‌های بین‌المللی از محیط‌زیست تا تحریم‌های اقتصادی و ضدانسانی علیه ملت ایران و حمایت از تروریسم و نژادپرستی، شاکله سیاست‌های ترامپ بود. ملت ایران که با مقاومت در مقابل سیاست فشار حداکثری ترامپ ایستاد، رنج‌های ناشی از اخلال گسترده در معیشت خود، عدم دسترسی بیماران به دارو و ترور سردار سلیمانی عزیز را فراموش نخواهد کرد. امیدوارم شاهد تغییر سیاست‌های مخرب امریکا و بازگشت به قانون و تعهدات بین‌المللی و احترام به ملت‌ها باشیم.
برنامه ملی در گرو آمدورفت افراد نیست
از طرفی سید ابراهیم رئیسی، رئیس قوه قضاییه در جلسه شورای‌عالی قوه قضاییه، در واکنش به انتخابات اخیر امریکا اظهار کرد: این خلاف عقلانیت در حکمرانی است که برنامه ملی خود را در گرو آمدورفت افراد در خارج از کشور بگذاریم. صیانت از حقوق ملت، منابع ملی و رفاه ملی در گرو توانمندی ملی است. رئیسی همچنین گفت: درست است که تروریستی که دستش به خون قهرمان ملی ما آلوده بود، امروز از کاخ نمرودی خود بیرون انداخته شده، اما جمهوری اسلامی از عزم خود در اجرای عدالت نسبت به عوامل ترور حاج قاسم و تروریست‌های اقتصادی که در قالب تحریم علیه ملت ایران مرتکب جنایت شدند، عقب‌نشینی نمی‌کند.
واقعا منطقه را باخته‌اند
در سوی دیگر روسای سایر قوا و دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام واکنش چندان مثبتی نسبت به انتخاب بایدن و رفتن ترامپ نشان ندادند. محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی در توییتی تقریبا مبهم با هشتگ‌های فرعون، ترامپ و افول امریکا، با اشاره به آیه‌ای از سوره نازعات که سرکشی و سرنوشت فرعون در آن بیان شده، به‌نوعی ترامپ را فرعون زمانه دانست و نسبت به انتخاب نشدن او واکنش نشان داد. قالیباف همچنین در صفحه توییتر خود ویدئویی از سخنرانی سیدحسن نصرالله را منتشر کرد که دبیر کل حزب‌الله لبنان در آن می‌گوید: ترامپ و دولت ترامپ می‌فهمند واقعا منطقه را باخته‌اند و انتخابات را خواهند باخت. اگر این هدف محقق شود که انشاءالله خواهد شد، آزادسازی قدس در تیررس قرار خواهد گرفت. وقتی امریکا از منطقه خارج شد، این صهیونیست‌ها نیز چمدان‌هایشان را جمع می‌کنند و می‌روند و شاید نیاز به جنگ با اسرائیل هم نداشته باشیم.
دوران زیر پاگذاشتن تعهدات به‌سر آمده‌است
مقامات ایرانی که گویا توییتر را به‌عنوان بستری مناسب برای اظهارنظر درباره انتخابات امریکا در نظر گرفته‌اند از زمان انتخاب بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهوری چهل‌وششم ایالات متحده، واکنش‌های خود را نسبت به این اتفاق در این شبکه اجتماعی به اشتراک گذاشتند. در همین زمینه محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهوری نوشت: شکست ترامپ و استقبال مردم امریکا و بیشتر کشورهای جهان از این اتفاق، به این معناست که دوران یکجانبه‌گرایی، تندروی، تنش‌زایی، زیر پاگذاشتن تعهدات و تجاوز به حقوق ملت‌ها به سر آمده است. ۴ سال سیاست خارجی زیانبار دولت ترامپ می‌تواند درس عبرتی باشد که سکانداران جدید کاخ سفید از این فرصت برای تغییر مسیر و اصلاح سیاست‌های غلط امریکا استفاده کرده و با شرایط جدید نظام بین‌الملل همراه شوند.
توصیه‌هایی به ساکن ژانویه کاخ سفید
علی ربیعی، سخنگوی دولت هم بدون نام بردن از بایدن و استفاه از عبارت «ساکن ژانویه کاخ سفید»، عنوان کرد: ساکن ژانویه کاخ سفید، می‌تواند با تغییر سیاست، اقدام به ساختارشکنی علیه آن بافت و ساختی کند که ترامپ همزمان با جنگ با برجام، جنگ با معیشت و
رفاه ایرانیان را هم به‌وجودآورد.
امروز اما فشار حداکثری به پایان راه خود رسیده، برخلاف تصور ترامپ، ایران فرو نپاشید.
پایان ترامپ، حکم مقدر تاریخ است
از طرفی علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی با اشاره به پایان کار ترامپ بدون آنکه نسبت به انتخاب بایدن واکنشی نشان دهد در توییتی نوشت: پایان ترامپ، شگفتی نیست؛ حکم مقدر تاریخ است.
بیشتر مردم امریکا بر کارنامه سراسر ناکامی تفکری که قلدری و زورگویی را حلال مشکلات می‌دانست، مهر مردودی زدند
آیا دولت منتخب این درک را دارد که زیر قاب عکس او در کاخ سفید به‌جای عبارت چهل‌وپنجمین رئیس‌جمهوری بنویسد: عبرت آیندگان.
اجازه دهیم مسیر حرفه‌ای کار جلو برود
با این وجود سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری خود با رسانه‌های داخلی و خارجی، در پاسخ به سوالی درباره «موضع‌گیری‌های بعضی از افراد در داخل کشور در ارتباط با انتخابات امریکا و برخی از پیش‌بینی‌ها و تحلیل‌هایی که در این زمینه مطرح شده»، گفت: مواضع جمهوری اسلامی ایران در زمینه سیاست خارجی توسط رئیس‌جمهوری، وزیر امور خارجه و سخنگوی وزارت خارجه اعلام می‌شود.
البته ما در کشور در فضایی قرار داریم که فضای رایزنی و گفت‌وگوست و فضای تک‌گفت‌وگویی نیست و افراد نظرات خود را مطرح می‌کنند. به دوستان در داخل کشور هم عرض می‌کنم باید اجازه دهیم مسیر حرفه‌ای کار جلو برود؛ البته نه فقط در این حوزه بلکه در دیگر حوزه‌های سیاست خارجی نیز همین‌طور است. وی همچنین بیان کرد: ما درباره امریکا واقع‌نگر هستیم و به اقدامات امریکا توجه می‌کنیم؛ در چارچوب آنچه که وجود دارد؛ منظورمان قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و برجام است. ما باید ببینیم امریکایی‌ها در عمل چه می‌کنند و در این زمینه به حرف، تحلیل و پیام توجهی نداریم، بلکه اقدامات را ملاک قرار می‌دهیم. اگر فضای جدیدی وجود داشته باشد، در چارچوب آنچه که وجود دارد تصمیم‌گیری می‌کنیم.
سخنگوی وزارت امور خارجه با بیان اینکه دولت امریکا طی سال‌ها با اقدامات خود به اعتماد جامعه جهانی به خود ضربه زده، گفت: باید توجه داشت که بسیاری از ورشکستگان که در طول این سال‌ها پروژه فشار حداکثری علیه ایران را دنبال می‌کردند، به‌دنبال این هستند که پوست‌اندازی کنند و تلاش دارند این موضوع را در مسیر جدید پیگیری کنند.
راهی جز بازگشت به میز مذاکره نیست
حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهوری هم پیش از قطعی شدن پیروزی بایدن در واکنش به انتشار مطلبی با عنوان «بایدن یا ترامپ؛ ایران راهی جز مذاکره با امریکا دارد؟» که در یکی از رسانه‌های فارسی‌زبان بیگانه منتشر شده بود، نوشت: اشتباه کرده‌اید؛ این امریکا است که راهی جز بازگشت به میز مذاکره ندارد. حال که همه فهمیده‌اند راهبرد فشار حداکثری شکست خورده و ایرانیان در برابر تحریم همه‌جانبه هم استقامت می‌کنند، ترامپ و بایدن هم به همان نتیجه‌ای می‌رسند که اوباما رسید. ایران بازیچه نیست، بازی‌گردان است.
آسیب خوش‌بینی به امریکا و اروپا
محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام هم در یادداشتی در اینستاگرام نوشت: خوش‌بینی دولت‌های گذشته نسبت به امریکا و اروپا، بارها به ملت ایران آسیب زده است. سریال ۴۰ ساله تحریم و برداشتن تحریم ازسوی دولت‌های امریکا و خوش‌خیالی برخی دولتمردان ایران طی ۴۰ سال گذشته فرصت‌های اقتصاد ملی ما را از بین برده است. دولتی در امریکا آمده ایران را تحریم کرده و دولت دیگری می‌آید و آن را روی کاغذ برمی‌دارد. رضایی ادامه داد: سریال کاغذی و قهرمان‌بازی عده‌ای در ایران و امریکا با شکست برجام کاملا آشکار شده است؛ بنابراین از سویی رئیس‌جمهوری جدید امریکا باید در نخستین فرصت کلیه تحریم‌ها را بردارد، از ملت ایران به خاطر اقدامات گذشته عذرخواهی کند، خسارات اقتصادی ناشی از تحریم‌ها که به ملت ایران وارد شده را جبران کند و از سوی دیگر نباید منتظر برداشتن تحریم‌ها بمانیم بلکه با استفاده از توانایی‌های خود و قوی شدن در اقتصاد، فرهنگ و تقویت امنیت در داخل و جبهه مقاومت در منطقه از دیوار نیمه‌ویران امریکا که در مقابل ملت ایران قرار دارد، بپریم.
سخن پایانی...
تعدادی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و فعالان سیاسی هم واکنش‌های مثبت و منفی مختلفی نسبت به انتخابات امریکا از خود نشان دادند که استفاده ایران از ظرفیتی که ممکن است با آمدن بایدن ایجاد شود یا تفاوت قائل نشدن میان ترامپ و بایدن از این دست واکنش‌هاست.