هنوز زمان خداحافظی اقتصاد جهانی با نفت فرا نرسیده است

هنوز زمان خداحافظی اقتصاد جهانی با نفت فرا نرسیده است
رضا پدیدار، رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران ادامه پاندومی کرونا در ایران و جهان شرایطی را حاصل آورده که بیشتر نهادها و مراکز مطالعاتی و تحقیقاتی در زمینه آینده تاریک طلای سیاه اعم از اینکه تولید کننده و یا مصرف کننده باشند، اظهار نظرهای متعددی را مطرح و یا مورد سئوال قرار می‎دهند. چرا که شرکت‎های بزرگ و فعال در صنعت نفت و حوزه انرژی پس از یکسال و اندی پرحادثه و نیز بی‎سابقه طی دهه اخیر، بسرعت سعی می‎کنند خود را برای یک دوران جدید در صنعت انرژی جهان آماده کنند.

واقعیت این است که جهان در حال حرکت به سوی انرژی ‎های پاک و دور شدن از انرژی‎های فسیلی است. در دوران کنونی ، یعنی دورانی که در آن قیمت نفت نوسان‎های بزرگ دارد، تعداد بیشتری از چاههای نفتی به حال خود رها می‎شوند و برنامه‎های استخراج کاهش می‎ یابند.

این باور عمومی وجود دارد که شرکت‎های بزرگ نفتی دچار مشکل شده‎اند. در این زمینه موسسات مطالعاتی و تحقیقاتی در حوزه انرژی بررسی‎ های جدیدی را آغاز کرده و نتایج مطالعات خود را بصورت موردی یا جامع در عرصه فعالیت‌های اقتصادی و بویژه اقتصاد انرژی طرح و  ارائه کرده‎اند.

موسسه مشاروه بین المللی مک کینزی در یک تحقیق بزرگ که به تازگی منتشر کرده به این موضوع مهم اینگونه اشاره مستقیم داشته: «تقاضا برای نفت بزودی در مسیر کاهشی قرار خواهد گرفت و قیمت‎ها پایین خواهد آمد و این به معنای تحولات بزرگ در بازار نفت و گاز  است. هم زمان با کاهش سهم سوخت‎های فسیلی در سبد انرژی‎های مصرفی جهان، شرکت‎های بزرگ نفتی قدرت دیرینه خود را از دست خواهند داد».

در بخش دیگری از این تحقیق آمده: «کاهش مستمر تقاضا سبب می‎ شود شرکت‎ های بزرگ نفتی توانایی کمتری برای مدیریت بازار داشته باشند و در آینده نتوانند مانند امروز از قیمت‎ها حمایت کنند.

 

در آینده تنها آن دسته از کشورهای تولید کننده نفت که هزینه تولید شان بسیار پایین است، از جمله تولید کنندگان خاورمیانـه، عرضه‎کنندگان اصلی نفت باقی خواهند ماند. در این سناریو شرکت‎های بزرگ نفتی حداکثر ۳۰ سال فرصت دارند تا خود را برای این دوران جدید آماده کنند. درباره افق بازار نفت و سرعت حرکت جهان بسوی انرژی های تجدید پذیر تحقیقات متعددی انجام شده و طبق برخی پیش‎بینی ‎ها، تقاضای نفت از سال ۲۰۲۳ شروع به کاهش خواهد کرد و این کاهش یک روند بلند مدت خواهد بود.

سال ۲۰۳۰ قیمت هر بشکه نفت از رقم‎های کنونی یعنی۶۰  و ۷۰ دلار به حدود ۴۰ دلار کاهش خواهد یافت و تا سال ۲۰۵۰ قیمت‎ها در محدوده ۱۰ تا ۱۵ دلار می‎رسد. تردیدی وجود ندارد که تحقق این پیش‎بینی به صنعت پالایش لطمه بزرگی خواهد زد».

در بخش دیگری از گزارش منتشر شده از تحقیق موسسه مک کینزی آمده: «این سناریو برای صنایع پایین دست، سناریوی غم‎انگیزی است. معاون بخش تحقیقات پالایش و مواد شیمیایی این موسسه پیش‎بینی می‎کند، تمامی پالایشگاه ‎ها به جز کارآترین آنها احتمالا تعطیل خواهند شد و یا از پایین‎ترین ظرفیت کاری خود برخوردار خواهند بود.

در این صورت ظرفیت بخش پالایش به یک سوم رقم کنونی کاهش پیدا خواهد کرد. چالش اصلی این است که چطور انتشار گازهای گلخانه‎ای از سوخت‎های فسیلی را کم کنیم، بدون آنکه در تولید انرژی، دچار کمبود شویم.

بنا بر اعلام آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا ، میزان انتشار گازهای گلخانه‎ای در این کشور که یکی از بالاترین سرانه‎های مصرف انرژی در جهان را دارد، بین سال‎های ۲۰۱۸  و ۲۰۱۹ به میزان ۱.۷ درصد کاهش یافت و از سال ۲۰۰۵ تاکنون میزان انتشار حدود ۱۲ درصد کاهش یافته است. علت این کاهش، بیشتر شدن استفاده از گاز طبیعی  است که یک سوخت پاک‎تر است. این یک پیشرفت با ارزش است و ثابت می‎کند که گاز طبیعی برای کاستن از خطرات تغییرات آب و هوایی اهمیت زیادی دارد.

در این شرایط اما این سئوال مطرح است که آیا شرکت‎های بزرگ نفتی آماده این تغییر بزرگ هستند؟ پاسخ کاملا منفی است. چرا که تمامی شرکت‎های یاد شده با کاهش دارایی و در برخی از موارد، با ورشکستگی مواجه خواهند شد و گروهی نیز باید تغییرات بزرگی در کل فعالیت‎های خود بوجود آورند. از سوی دیگر، بسیاری از کشورها بویژه در خاورمیانه، آفریقا و آمریکای لاتین که به درآمدهای نفتی وابسته هستند، دچار مشکلات بزرگی خواهند شد.

اما برخی شرکت‎ها در حال تغییر مسیر هستند. مدیر شرکت بریتیش پترولیوم (BP) می‎گوید: «پس از ۱۱۲ سال ما در حال تبدیل شدن از یک شرکت نفتی بین المللی به یک شرکت انرژی هستیم. برنامه¬ریزی ما سبب خواهد شد که در سال ۲۰۳۰ به یک شرکت بسیار متفاوت تبدیل شویم. یعنی تولید نفت و گاز ، ۴۰  درصد کاهش خواهد یافت و سرمایه گذاری در حوزه انرژی‎های سبز ۱۰ برابر می‎شود».

شرکت رویال داج شل (Shell) نیز خطر را احساس کرده است. اواسط ماه آوریل جاری مدیران شرکت از سهامداران خواستند استراتژی جدیدی را تصویب کنند. طبق این استراتژی، تا سال ۲۰۵۰ تولید گازهای گلخانه‎ای حاصل از محصولات این شرکت به صفر خواهد رسید.شرکت شل به سوی سوخت‎های زیستی، جایگاه‎های شارژ خودروهای برقی، هیدروژن و دیگر اشکال انرژی‎های تجدیدپذیر حرکت خواهد کرد.

اما به هر صورت با توجه به شرایط کنونی فن‎آوری ، هنوز جانشین قابل اتکایی برای نفت در بخش حمل و نقل که ۹۵ درصد انرژی مورد نیاز آن را تامین می‎کند وجود ندارد و نفت در آینده نیز تنها گزینه مهم بخش حمل و نقل باقی خواهد ماند. هم از دیدگاه اقتصاد و هم از دیدگاه سهولت استفاده نفت حداقل همانگونه که اشاره شد تا۳۰  سال آینده انتخاب اول بخش حمل و نقل در آینده جهان خواهد ماند.

گروهی از خبرگان و کارشناسان حوزه انرژی معتقدند که انرژی‎های جایگزین برای نفت معرفی شده‎اند، همچون وسایل نقلیه‎ای که با سوخت‎های سلولی و باطری کار می‎کنند که ما را به آینده امیدوار کرده‎اند؛ اما واقعیت این است هیچکدام از این سوخت‎ها از لحاظ تجاری قادر به رقابت با سوخت‎های بنزین وگازوئیل نیستند.

ما در آینده نیاز فزاینده‎ای به انرژی داریم و این بدین معناست که در آینده برای تمامی انرژی و فن‎آوری ها نقشی وجود خواهد داشت و در چنین وضعی حفاظت از انرژی و کاربرد بهینه آن، دارای اهمیت فراوانی است، زیرا به ما اجازه می‎دهد از انرژی‎هایی که در اختیار داریم استفاده بیشتری ببریم. نکته دیگر این است که هیچ جای نگرانی و ترس نیست. جهان به این زودی‎ها از نعمت نفت تهی نمی‎شود.

صحبت از کمبودها، بحث جدیدی نیست. در واقع این ادعاها که جهان به زمانی رسیده است که در حال از دست دادن ذخایر نفت خود است، سابقه‎ای برابر با سابقه خود صنعت نفت دارد.

کلام آخر اینکه جهانی‎سازی، اقتصاد جهانی را گسترش خواهد داد و تقاضای بی‎سابقه ای برای نفت ایجاد خواهد کرد. در حالی که انتظار می‎رود رشد تقاضای نفت بسیار قوی خواهد بود و حفظ منابع و ذخایر نفت خام نیز از اهمیت فراوانی برخوردار است.

۱۰ مهر ۱۴۰۰ ۰۹:۱۳
تعداد بازدید : ۱۶۷