سید حمید حسینی، رییس اتحادیه صادرکنندگان فراورده‌های نفت و گاز و پتروشیمی :
پلت فرمی که نفت خام را می‌فروشیم پایه قیمت مشخصی نداشته و به شکلی است که قیمت نفت خام پایه ایران بر مبنای متوسط قیمت عمان و دبی است؛ کشورهایی که نه از نظر ذخایر نفتی و نه حجم گردش مالی در حد ما نیستند و این نشان از عملکردی ضعیف می باشد.
ویلیام ناکسی دارسی، میلیونر انگلیسی نخستین فردی بود که با استفاده از دستگاه‌های حفاری مکانیکی به‌روز در ایران به اکتشاف وحفر چاه نفت پرداخت. وی پس از بررسی‌های زمین‌شناسی به وجود نفت در حوالی قصرشیرین و شوشتر و دیگر نقاط پی برد و توانست امتیاز اکتشاف و استخراج نفت در تمام ایران ( بجز چند منطقه محدود در شمال) را از مظفرالدین شاه بگیرد. حفاری در قصرشیرین و شوشتر به نتیجه دلخواه منتج نشد تا اینکه درمنطقه خوزستان و در روز پنجم خرداد 1287 شمسی (1908 م) مته حفاری به لایه نفت دار برخورد و نفت با فشار از چاه فوران کرد. این آغاز کشف طلای سیاه و سرمایه ملی ایرانیان بود که موجب شد به عنوان یکی از کشورهای دارای منابع خدادادی نفت عرض اندام کند.
داستان شیرین کشف این سرمایه هنگفت خدادادی زمانی طعم تلخی به خود می‌گیرد که بدانیم به رغم تاکید مسوولان عالی‌رتبه برای داشتن رتبه دوم گاز و چهارم نفت دنیا، هنوز وزنه‌ای در قیمت‌گذاری این طلای سیاه نیستیم و علت را هم باید در عملکرد خود دنبال کنیم.
عملکرد ضعیفی که به گفته سید حمید حسینی، رییس اتحادیه صادرکنندگان فراورده‌های نفت و گاز و پتروشیمی موجب شده است هنوز پلت فرمی که نفت خام را می‌فروشیم پایه قیمت مشخصی نداشته باشد به شکلی که قیمت نفت خام پایه ایران بر مبنای متوسط قیمت عمان و دبی است؛ کشورهایی که نه از نظر ذخایر نفتی و نه حجم گردش مالی در حد ما نیستند.
21 مهرماه سال جاری ، نفت کوره و وکیوم باتوم(VB) مورد تصویب هیات پذیرش قرار گرفت تا با ورود این محصول به بورس کالا قفل سخت ایجاد بورس نفت گشوده شود. قفلی که پذیرش نفت کوره تنها کلید گشایش آن بود. اما با گذشت چندین ماه هنوز هیچ اتفاقی در این خصوص رخ نداده و به نظر می‌رسد اساسا شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی چندان علاقه‌ای هم به بازگشایی این قفل ندارد زیرا تاکنون عرضه‌ای از نفت کوره انجام نداده است. هرچند خبرهای ایجاد بورس نفت با اعلام خبری از سوی معاون برنامه‌ریزی وزیر نفت مبنی بر تاکید دکتراحمدی‌نژاد بر تبدیل بورس نفت ایران به مرجع قیمت‌گذاری در دنیا وارد مرحله تازه‌ای شد.
محسن خجسته مهر در گفت‌وگو با فارس اظهار داشته‌است : براساس مصوبه هیئت دولت قرار است کارگروهی متشکل از وزارت اقتصاد، بانک مرکزی، وزارت امورخارجه و وزارت نفت به ریاست وزارت اقتصاد تشکیل شود تا راه‌اندازی بورس نفت را هدایت کنند. وی در خصوص زمان عرضه نفت خام در بورس گفت: بورس نفت در چند مرحله متشکل از بورس فرآورده‌های نفتی و نفت خام راه‌اندازی می‌شود که در این مرحله (12 فروردین سال 90) طبعا بورس فرآورده‌های نفتی می‌تواند در اولویت قرار بگیرد.
معاون برنامه ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزیر نفت اضافه کرد: همه محصولات پتروشیمی و حلال‌ها در حال حاضر در بورس عرضه می‌شوند و خوشبختانه VB و لوب کاست نیز به تازگی وارد بورس شده است؛ ما اعلام کرده‌ایم آمادگی کامل داریم نفت کوره را وارد بورس کنیم و مشکلی از این بابت نداریم.
وی با بیان اینکه بطور کلی اگر وزارت اقتصاد زیر ساخت‌ها را آماده کند وزارت نفت هیچ مشکلی در عرضه فرآورده‌ها و به تبع آن عرضه نفت خام در بورس ندارد، تصریح کرد: البته مواردی هست که وزارت اقتصاد به عنوان متولی راه‌اندازی بورس نفت باید آن را لحاظ کند یکی از این موارد این است که مشخص شود با چه ارزی قرار است این معاملات انجام شود.
وی با تاکید بر اینکه به لحاظ حقوقی همه بسترهای لازم باید توسط وزارت اقتصاد ایجاد شود، تصریح کرد: به هر حال این کار به یک شبکه مالی نیاز دارد تا براساس آن مشخص شود معاملات با چه ارزی انجام می‌شود چرا که این معاملات لزوما داخلی نخواهد بود و بعد بین‌المللی خواهد داشت.
وی در ادامه در پاسخ به پرسشی در خصوص دلیل ارائه نشدن نفت کوره در بورس با وجود اعلام پذیرش آن در مهرماه توسط بورس کالا اظهار داشت: ما اعلام کرده‌ایم هیچ مشکلی در عرضه نفت کوره نداریم و هر زمانی که آنها اعلام کنند و شرایط لازم را فراهم کنند ما این محصول را عرضه خواهیم کرد.
آماده بودن شرایط برای حضور در بورس کالا در حالی عنوان می‌شود که مدیر امور ناظرین و تالارهای بورس کالا در پاسخ به این پرسش سیاست روز که علت عرضه نشدن نفت کوره در بورس کالا چیست، می‌گوید: مشکلی از سوی بورس کالا وجود ندارد؛ پذیرش این کالا انجام شده و ما منتظر عرضه آن توسط شرکت پخش و پالایش فرآورده های نفتی هستیم!
معاون برنامه ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزیر نفت در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه ما از ارائه فرآورده‌هایی چون VB و
لوب کات استقبال کرده‌ایم چنانکه VB در بورس عرضه شده و مشکلی در این زمینه وجود ندارد اضافه کرد: امیدواریم مسئولان بورس و وزارت اقتصاد مقدمات لازم را فراهم کنند تا دیگر فرآورده‌ها به بورس عرضه شود.
وی در پاسخ به پرسشی در خصوص آمادگی وزارت نفت برای تغییرات ساختاری در صورت نیاز برای عرضه نفت خام در بورس تاکید کرد: ما تابع قانون هستیم. در حال حاضر عرضه نفت و مکانیزم و شیوه‌های فروش نفت در کشور براساس قانون و مقررات انجام می‌شود و ما طبق آن عمل می‌کنیم و طبعا اگر قانون و مقررات در این زمینه تغییر کند باز هم ما طبق قانون و مقررات جدید عمل خواهیم کرد و مشکلی نخواهیم داشت. خجسته‌مهر تصریح کرد: نقشه راه انرژی با روسیه وجود دارد و اگر بورس نفت راه‌اندازی شود روسیه می‌تواند نقش مناسبی را در فعال شدن این بورس بازی می‌کند؛ این بورس در مرحله اول می‌تواند به‌صورت منطقه‌ای مطرح شود و با منطقه‌ای شدن آن باید قبول کنیم این بورس بین‌المللی نیز خواهد شد. وی در ادامه تاکید کرد: فعال کردن بورس نفت ایده استراتژیک رئیس جمهوری بوده است و ما در وزارت نفت ایده‌های استراتژیک رئیس جمهور را در خصوص نفت و گاز پیگیری می‌کنیم.
وی افزود: نظر رئیس جمهوری این است که نفت باید به معنای واقعی ملی شود و سیاست رئیس جمهوری که وزارت نفت آن را دنبال می‌کند آن است که بتوانیم حداکثر منافع را از این منابع خدادادی کسب کنیم.
معاون برنامه‌ریزی وزیر نفت با تاکید بر اینکه ملی شدن صنعت نفت باید به معنای کامل تحقق پیدا کند، اضافه کرد: باید مسیرهای دیگری را بپیماییم که ملی شدن کامل صنعت نفت را محقق کنیم که از جمله مصادیق آن تحقق حداکثر منافع حاصل از نفت برای مردم ایران است.
وی تصریح کرد: قطعا فعال شدن بورس نفت در مرحله اول بصورت منطقه‌ای و سپس بین‌الملل شدن آن می‌تواند نمودی از ملی شدن صنعت نفت باشد تا ما اجازه ندهیم مصرف‌کنندگان به جای ما بتوانند حداکثر در آمد را از این صنعت کسب کنند.
خجسته‌مهر با بیان اینکه امروز مصرف کنندگان و متقاضیان نفت درآمد بسیار بیشتری از تولید کنندگان نفت دارند تاکید کرد: آنها حداکثر مالیات را از نفت و انرژی دریافت می‌کنند و از طرف دیگر حداکثر درآمد را از فروش تکنولوژی‌های نفتی به کشورهای نفت خیز کسب می‌کنند اما ما باید کاری کنیم که حداکثر منافع نصیب تولید کنندگان نفت شود. وی در ادامه اظهار داشت: بورس قطعا شرایطی خواهد داشت که بتواند بین‌المللی شود و همه تولید کنندگان و عرضه کنندگان بتوانند با شرایط مطلوبی در آن حضور داشته باشند.
وی با بیان اینکه زمانی که می گوییم بورس باید راه‌اندازی شود به معنای فراهم کردن همه شرایط است، افزود: این برای ایران یک ابتکار فعالانه است و می‌تواند علاوه بر منافعی که برای کشورمان دارد برای کشورهای منطقه نیز منافع زیادی داشته باشد.
معاون برنامه‌ریزی و نظارت بر منایع هیدروکربوری وزیر نفت تصریح کرد: با راه‌اندازی این بورس انحصار از بعضی مناطق دنیا سلب می‌شود و امیدواریم به‌زودی بورس نفت ایران بتواند به عنوان یک بورس مبنا و قابل قبول در سطح بین‌المللی مطرح شود به‌طوری‌که در آینده بورس نفت ایران به عنوان یکی از شاخص های قیمت‌گذاری نفت مورد ارجاع قرار بگیرد.
وی با بیان اینکه قطعا باید شاخص‌های مطلوبی را در راه‌اندازی بورس تعریف کنیم، افزود: وزارت اقتصاد وظیفه اصلی را در این حوزه بر عهده دارد و ما هم به طور جدی به آنها کمک خواهیم کرد.
خجسته مهر در سخنان خود تصمیم‌گیری و بستر سازی را جزو وظایف بورس کالا و مسوولان آن می‌داند در حالی که متولیان بورس کالا معتقدند که هیچ مشکلی در مسیر این حرکت وجود ندارد.
مدیر امور ناظرین و تالارهای بورس کالا آخرین پیگیری های بورس کالا برای راه‌اندازی بورس نفت در تالار کیش را تشریح و اظهار کرد: یکی از
اصلی ترین راه‌های عرضه سلف موازی یا پیمان آتی است. محمود غفاری درباره بورس نفت اظهار داشت: از زمانی که تصمیم نهایی برای راه اندازی بورس نفت در 12 فروردین گرفته شد جلسات متعددی برای تعیین شیوه عرضه محصولات در این بورس برگزار شده است.
وی در واکنش به این پرسش که چه شیوه ای برای عرضه در نظر گرفته شده، بیان کرد: در حال بررسی هستیم که معاملات در بورس نفت به صورت پیمان آتی یا به نوعی همان سلف موازی باشد یا به روش دیگری.
این مقام مسئول درباره این مسئله که فوروارد یا سلف موازی به چه شکلی است، تصریح کرد: سلف موازی( قراردادی که کالایی با سلف سه ماهه فروخته می‌شود و کسی که این کالا را خریداری کرده مجدد آن را برای فروش عرضه می‌کند) و پیمان آتی تا حدی به یک شکل است که تقریباً ترجمه شده فوروارد است و باید تأکید کنم که قرار داد آتی نیز با پیمان آتی فرق می‌کند.
مدیر امور ناظرین و تالارهای بورس کالا با اشاره به اینکه در قرار داد پیمان آتی شروع کننده می‌تواند یک نفر باشد ولی به محض اینکه نخستین عرضه فروخته شد عرضه‌های بعدی می تواند توسط عرضه کننده دیگری انجا شود، تأکید کرد: یکی از اصلی‌ترین راه‌هایی که می‌توان در بورس نفت محصولات را معامله کرد این راه است.
به گفته وی، سلف موازی یا پیمان آتی تقریباً بومی و شرعی شده معاملات فوروارد بوده و در سیستم فقهی تبدیل به سلف موازی شده است.
غفاری درباره انجام معاملات بر اساس ریال یا ارز خارجی گفت: انجام معاملات با هر دو نوع آن (ریالی یا ارزی)قابل انجام است، بنابراین عرضه کننده به هر شکلی که بخواهد می تواند عرضه کند.
این مقام مسئول در پاسخ به این پرسش که آیا تنها یک عرضه کننده در این بورس وجود دارد، افزود: بر اساس قرار داد پیمان آتی یا سلف موازی(فوروارد) در تمام معاملات یک عرضه کننده ابتدا اقدام به عرضه می‌کند، سپس اگر شرکتی توانایی تولید و تحویل آن کالا را داشت لزومی ندارد دیگر یک عرضه کننده وجود داشته باشد و از آن پس سایر شرکت‌ها نیز می‌توانند محصول را عرضه کنند.
به نظر می‌رسد سال 90 را باید سال سرنوشت بورس دانست. سالی که تا کنون وعده ایجاد بورس نفت، بورس برق و... بسیاری از وعده‌های دیگر در آن داده شده است بنابراین باید منظر ماند و دید سال آینده وعده های مسوولان امر رنگ واقعیت به خود خواهد گرفت.