ارزان فروشی خوراک گاز پتروشیمی‌ها در بودجه ۹۲/ زنجیره ارزش تکمیل نمی‌شود

محمدرضا محمدخانی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، اظهار داشت: متأسفانه علیرغم تأکید مرکز پژوهش‌های مجلس قیمت گاز پتروشیمی‌ها در بودجه 92 نیز پایین در نظر گرفته شد.

وی تاکید کرد: به نظر ما اگر قیمت گاز پتروشیمی‌ها افزایش یابد تأثیر بسیار کمی روی سودآوری این مجتمع‌ها دارد، ضمن اینکه وقتی خوراک ارزان در اختیار این مجتمع‌ها قرار گیرد فاصله سود تا قیمت تمام شده بسیار زیاد خواهد بود و مجتمع‌های پتروشیمی انگیزه‌ای برای تشکیل زنجیره‌های بعدی و پایین دست نخواهند داشت، روی تولید محصولات اولیه و مواد خام متمرکز خواهند شد و محصول نهایی زنجیره ارزش را تولید نخواهند کرد.

معاون امور زیربنایی مرکز پژوهش‌های مجلس تصریح کرد: اگر این افزایش قیمت تأثیر شدیدی روی سود این مجتمع‌ها داشت ما تا این حد موافق افزایش قیمت نبودیم، اما آنچه نصیب پتروشیمی‌های گازی می‌شود از حالت سود خارج شده است.

وی افزود: اغلب قیمت خوراکی پتروشیمی گازی ایران با کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس مقایسه می‌شود در حالی که کشوری مانند قطر فرصت دیگری در استفاده از گاز ندارد و با گاز خودکار دیگری نمی‌تواند بکند، در عین حال آنها بیش از پتروشیمی گازی روی GTL ها متمرکز شده‌اند.

وی با بیان اینکه شنیده می‌شود برای تصویب این قیمت در مجلس رایزنی‌های زیادی انجام شده است،‌گفت: معضل دیگر آن است که قیمت پایین گاز، پتروشیمی‌هایی که از خوراک مایع استفاده می‌کنند را دچار مشکل می‌کند؛ ضمن آنکه هیچ قیدی وجود ندارد که این پتروشیمی‌ها از سود کلان خود در پایین‌دستی سرمایه‌گذاری کنند.

محمدخانی اضافه کرد: اگر از این پتروشیمی‌ها می‌خواستند سود خود را در پایین‌دست سرمایه‌گذاری کند باز هم توجیهی برای این قیمت پایین وجود داشت تا زنجیره ارزش کامل شود اما متأسفانه چنین نشد.

وی تاکید کرد: افزایش قیمت گاز پتروشیمی‌ها به راحتی تا 13 سنت هم توجیه اقتصادی دارد و حتی افزایش قیمت به 10 سنت نیز در شرایط کمبود منابع در بودجه، منابع خوبی در اختیار کشور قرار می‌دهد.

به گزارش فارس برای سومین سال متوالی پس از تصویب قانون هدفمندی یارانه‌ها قیمت خوراک گاز پتروشیمی‌ها به شکل غیرمنطقی پایین در نظر گرفته شد تا پتروشیمی‌های گازی علاوه بر استفاده از رانت تفاوت نرخ ارز دولتی و آزاد از رانت کلان قیمت ناچیز خوراک گاز بهره‌مند شوند.

برای تشخیص ضرر این رانت کلان که به جیب سهامداران عمده این مجتمع‌ها سرازیر می‌شود،‌ مقایسه قیمت 7 سنتی گاز تحویلی به این پتروشیمی‌ها که در سال گذشته به دلیل محاسبه با نرخ ارز مرجع عملا به کمتر از 3 سنت کاهش یافت با قیمت 35 سنتی هر متر مکعب گاز وارداتی از ترکمنستان و قیمت 48 سنتی هر متر مکعب گاز صادراتی به ترکیه کافی به نظر می‌رسد.

جواد اوجی مدیر عامل شرکت ملی گاز پیش از این در جریان تصویب قانون هدفمندی یارانه‌ها و پیش از تلاطمات ارزی گفته بود:" وقتی برای افزایش قیمت ها سر میز مذاکره می نشینیم پتروشیمی‌های گازی از زیان ده شدن و بروز مشکلات صحبت می کنند. سئوال من اینجاست که چرا در ترکیه و سایر کشورها صنعت پتروشیمی با گاز مترمکعبی 380 تومان کار می کند و سودده است و می تواند در بازار اروپا با ما رقابت کند."

علیرغم تبلیغات رسانه‌ای مجموعه‌های صاحب سهام پتروشیمی‌های گازی درباره ارزش افزوده تبدیل گاز به محصولاتی چون متانول یا اوره و آمونیاک و امثال آنها یک محاسبه ساده نشان می‌دهد ارزش متانول صادراتی این پتروشیمی‌ها حتی از ارزش صادراتی گاز ایران به ترکیه نیز کمتر بوده است، چنانکه به عنوان مثال کشور می‌توانست میزان گاز مورد نیاز برای تولید یک تن متانول را 291 دلار به فروش برساند اما آن را با قیمت ارزان به واحدهای متانول‌ساز تحویل داده است و این واحدها با تبدیل این میزان گاز به متانول، هر تن آن را به قیمت 250 دلار به فروش رسانده‌اند.

در عین حال بر خلاف ادعای این مجموعه‌های صاحب سهام در رسانه درباره رقابتی نبودن قیمت گاز خوراک پتروشیمی‌ها نسبت به همسایگان از جمله کشورهای حاشیه خلیج فارس، سود کلان و چند صد میلیارد تومانی پتروشیمی‌هایی چون فن‌آوران، زاگرس، پردیس، کرمانشاه و خراسان که صورت‌های مالی سود و زیان آنها از طریق بورس اوراق بهادار در اختیار عموم قرار دارد و یا حتی پتروشیمی‌هایی مانند مارون و آریا ساسول بدون هیچ تردیدی این ادعا را به چالش می‌کشد. چنانکه سود بعضی از این مجتمع‌ها در هر سال با سرمایه‌گذاری انجام شده برای این واحدها برابری می‌کند.

در مقایسه پتروشیمی‌های ایران با کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس این نکته نیز قابل توجه است که پتروشیمی‌های عربی به طور متوسط تا 80 درصد از سود خود را به عنوان مالیات به کشورهای متبوع خود می‌پردازند اما پتروشیمی‌های گازی ایرانی به دلیل قرار گرفتن در مناطق ویژه تا سال‌ها از پرداخت مالیات معاف هستند.

لااقل در دو سال اخیر تفاوت قیمت ارز مرجع محاسبه خوراک و قیمت ارز در بازار آزاد و به خصوص قیمت ارز خارج از ایران یک رانت کلان علاوه بر رانت خوراک ارازن قیمت برای پتروشیمی‌های گازی ایجاد کرده است.