معاونت فناوری و روابط بین‌الملل پژوهشگاه صنعت نفت با اشاره به این که انتظار صنعت نفت از پژوهشگاه حل فناورانه مشکلات است، اظهار کرد: مشکل فناورانه یعنی رسیدن به هدف در برخی از موضوعات و وابسته نبودن در لایسنسها.
به گزارش شانا، معاونت فناوری و روابط بین‌الملل پژوهشگاه صنعت نفت وظایفی مانند نظارت بر انجام پروژه‌های تحقیقاتی، برنامه‌ریزی پروژه‌های کوتاه، میان و بلندمدت پژوهشگاه، توسعه فناوری و تجاری‌سازی طرحهای تحقیقاتی، ارزیابی اقتصادی طرحهای پیشنهادی صنعتی، مذاکره با شرکتهای خارجی برای همکاریهای بین‌المللی در زمینه‌های انتقال فناوری و انجام تحقیقات مشترک، ثبت اختراعات در داخل و خارج کشور را بر عهده دارد.
این معاونت، در سال ٩٣ با اصلاح برخی ساختار و فرآیندها، در صدد بر آمد تعاملات با صنعت را گسترش داده و خلق فناوریهای مورد نیاز واحدهای عملیاتی را تسریع و تسهیل کند.
امیرعباس حسینی، جانشین رئیس و معاونت فناوری و روابط بین‌الملل پژوهشگاه صنعت نفت در این مصاحبه با تشریح اقدامهای این مجموعه در سال ٩٣، برنامه‌های فراروی این مرکز در سال ٩٤ را تشریح کرده است.
مهمترین اهداف معاونت فناوری در سال گذشته چه بوده است؟
ابتدا بنا به نیاز سازمان، دو هدف اصلی را تعریف کردیم: نخست، اصلاح ساختار و فرآیند و دوم، توسعه تعاملات با مشتریان و یا به عبارت بهتر ذینفعان.
از آن جا که پژوهشگاه یک سازمان پژوهش محور است، باید تحقیق و توسعه را برای دستیابی به فناوری در سرلوحه فعالیتهای خود قرار دهد و رکن لازم برای این کار شناخت کامل سازمان و ظرفیتهای آن است؛ بنابراین پارسال در ابتدای کار، بخشی از زمان صرف این مهم شد و سپس چند کار مهم را همزمان آغاز کردیم که یکی از آنها تدوین برنامه ای به نام «برنامه راهبردی پژوهشگاه صنعت نفت» با بخشهایی مختلف از قبیل چشم انداز، ماموریت و اهداف کلان بود.
برنامه های راهبردی در سه بخش بالادست، پایین دست و محیط زیست قابل اجراست و سرانجام از این راه می توان پروژه های جاری و آینده را انجام داد؛ هدفگذاری این برنامه ها تا سال ١٣٩٨ بوده است؛ یعنی برنامه ای پنجساله.
برای اصلاح ساختار و فرآیندها چه فعالیتهایی انجام شد؟
به طور مشخص در بخش فرآیندها برای نخستین بار موفق به تدوین فرآیند شدیم. در واقع اصلی ترین بخش در حوزه مدیریت فرآیند که شناخت و مستندسازی فرآیند است وجود نداشت و از این رو بر آن شدیم که فرآیندهای موجود را مستند کنیم و با مشارکت معاونت برنامه‌ریزی و حوزه های دیگر، دوازده فرآیند اصلی مدیریت پروژه تدوین شدند.
پس از تدوین فرآیندها، بهسازی آنها در دستور کار قرار گرفت و عناصر دخیل و ذینفع گردآوری شدند و این فرآیندها درچارچوب قانون تا حدودی بهبود یافتند.
روند کار پروژه های پژوهشگاه به چه صورت است؟
یکی از موضوعهای مهم و قابل بررسی ما پروژه ها بودند؛ در پژوهشگاه با همه پروژه ها یک نوع برخورد می شد و ما برای رفع این مشکل، تصمیم گرفتیم پروژه ها و به تبع آن افراد دخیل در آنها را رتبه بندی کنیم.
این بدان معناست که هر فردی نمی تواند هر پروژهای را انجام دهد و برای این کار باید شرایطی را احراز کند. از این رو واحدی را زیر نظر معاونت فناوری با عنوان «کمیته ارزیابی پروژهها» ایجاد کردیم.
این واحد از چه بخشهایی تشکیل شده است؟
در این واحد افرادی از واحد کنترل پروژه، هیئت علمی، واحدهای ارزیابی فناوری، بازاریابی، تجاری سازی و نماینده پردیسها حضور دارند و هر طرح پیشنهادی که در این کمیته مصوب شود، از نظر پژوهشگاه یک مصوبه محسوب می شود. بنابراین برای نخستین بار «تصویب پروپوزال» هم ایجاد شد.
در بخش تعاملات سازمانی چه تدابیری اندیشیده شده است؟
دو محور اساسی در این بخش دیده شده است: نخست، تعامل با حوزه صنعت نفت به عنوان اصلی ترین مشتری پژوهشگاه که شامل شرکتهای اصلی و دیگر مشتریان حوزه نفت است و دوم، رسیدگی به موضوع همکاری با بخش خصوصی که از ظرفیتهای مغفول پژوهشگاه بوده است و همواره فاصله ای میان تحقیق و توسعه از یک سو و صنعت از سوی دیگر وجود دارد.
یکی از راههای موثر کم کردن این فاصله رساندن کار به مرحلهای از حلقه توسعه فناوری است که مذاکره درباره سرمایه گذاری ممکن شود و اگر کار در مرحله آزمایشگاه باشد، اصولا در آن سرمایه گذاری بهینه ای رخ نمی دهد.
به طور اصولی تفکر ما باید این باشد که در بعضی از حوزه ها بسیار عمیق و در همه ابعاد کار کنیم و تا مرز دانش نیز پیش رویم و حتی لایسنس تولید کنیم، اما در برخی حوزه ها اجازه دهیم که دیگران کار کنند.
یکی از راههای جذب صنعت، وارد کردن بخش خصوصی است که اگر اتفاق بیفتد، به معنی رسیدن به نقطه موردنظر است و این که حداقل، رضایت این بخش را جلب کرده اید و پژوهشگاه سعی کرده است که این اتفاق بیشتر رخ دهد.
نکته مهم در بخش تعاملات این است که بخشی از موضوع به افراد مربوط است و بخشی مهم از آن متوجه فرآیندهاست و از آن جایی که پژوهشگاه یک سازمان پژوهش محور است، باید براساس نیازهای صنعت پیش برود. از سوی دیگر، چارچوبهای خاص کاری، الزامهایی دارند که کار را دشوار می کنند.
برای این مشکل تدابیری اندیشیده اید؟
نزدیک کردن این دو موضوع دشوار است و تلاش کرده ایم تا حد امکان این کار را انجام دهیم. هم اکنون ما شاهد تغییرات مثبت پژوهشگاه در تعاملات برون سازمانی هستیم و البته این امر لزوما به معنی رسیدن به نقطه ایده آل نیست.
اصولا اصلاحات فرآیندی مستمر است و ما در این سازمان با افرادی نخبه و توانمند روبرو هستیم که می خواهند فعالیت کنند و وظیفه مسئولان است که آنها را تشویق کنند.
در زمینه ساختار ارتباط با مشتری، که بخشی از تعاملات سازمان است، کارگروهی داریم که شفاف سازی ارتباط با مشتری و جلوگیری از فساد را به عهده دارد. مدیریت ارتباط با مشتریان (CRM) در این کمیته به تصویب رسیده است و آن را اجرا خواهیم کرد. CRM تنها یک نرم افزار نیست، بلکه یک فرهنگ است که عناصر بسیاری را در بر می گیرد؛ از شناخت مشتری گرفته تا فرهنگ سازمانی برخورد با مشتری.
پژوهشگاه پارسال در زمینه سبد پروژه ها و همکاری بیشتر با صنعت چه کارهایی را انجام داده است؟
به طور حتم یکی دیگر از مقولاتی که پژوهشگاه باید به آن توجه کند سبد پروژه است. باید به این نکته توجه کرد که سبد پروژه های پژوهشی باید به شدت کاربردی و محدود باشد و در واقع ما به یک سبد متنوع نیاز نداریم و به طور اصولی شرکتهای معروف صاحب فناوری در دنیا هم این گونه نیستند و این امر ما را بر آن داشت تا به سمت نیازهای صنعت حرکت کنیم و در اصل سبد کاری ما باید با نیازهای صنعت مطابقت داشته باشد.
با توجه به ماموریت و اهداف پژوهشگاه، اولویت اصلی این سازمان توجه به مشکلات و دستیابی به آن چیزی است که صنعت از ما می خواهد است و تمرکز ما بر حل فناورانه مشکلات صنعت نفت و گاز است.
پژوهشگاه با ارائه مقالات و چاپ کتب به چه نحوی برخورد می کند؟
بدیهی است که مرکزی با این قدمت محصولاتی جانبی مانند محصولات علمی (کتاب و مقاله) نیز دارد، اما این گونه محصولات، محصول اصلی پروژه نیستند و الزامی برای عضویت هیئت علمی هستند و به طور مطمئن برای افزایش و توانمندسازی هیئت علمی باید مقاله و کتاب تولید کرد.
یک عضو هیئت علمی باید مقاله تولید کند، اما معنایش این نیست که محصول پروژه، مقاله است. محصول پروژه، هدف پروژه است؛ متاسفانه یکی از چالشها همین موضوع است؛ بدین معنی که گاهی به محصولات جانبی بیش از محصولات اصلی توجه شده است.
ما این اصل را قبول داریم که اعضای هیئت علمی ما در ارتباط با وزارت علوم وظایفی دارند که باید انجام دهند تا عضو هیئت علمی بمانند و پیشرفت پیدا کنند و پژوهشگاه از این نظر هم رشد کند؛ اما این رشد علمی است و وظیفه اصلی پژوهشگاه پاسخگویی به صنعت است.
صنعت نفت از پژوهشگاه چه انتظاراتی دارد؟
انتظار صنعت نفت از پژوهشگاه حل فناورانه مشکلات است و مشکل فناورانه یعنی رسیدن به هدف در برخی از موضوعهای و وابسته نبودن در لایسنسها. برای نمونه، در موضوع شیرین سازی گاز طبیعی، پیشرو بودن، پژوهش کردن، دستیابی به دانش فنی و حل معضلات کشور از اولویتهای اساسی سازمان اند.
در اصل باید بر فناوری بیشتر تمرکز کنیم و برای تحقق این امر باید راهبردها تدوین شوند تا چارچوبها به دقت شکل گیرند و در واقع، بدون برنامه راهبردی، سازمان به هر سمتی ممکن است حرکت کند.
آیا پارسال کاهش بی سابقه قیمت نفت تاثیری بر روند پیشرفت پروژه ها داشته است؟
نمی توان گفت که هیچ تاثیری نداشته، اما نکته ظریف و مهمی که باید به آن توجه کرد این است که صنعت روال عملیاتی خود را طی می کند، بنابراین پروژه هایی که سمت و سوی آنها حل مشکلات صنعت نفت است، هیچ مشکلی پیدا نمی کنند.
از نظر درآمدهای سازمان، سالهای ١٣٩٢ و ١٣٩٣ تفاوتی قابل ملاحظه که به معنی تاثیرگذاری در روند پژوهشی پروژه ها باشد، نداشته اند.
به نظر شما چه رویکردهایی سبب شدند که وزارت نفت در اقدامی استثنایی مدیریت مطالعه چند مخزن را به پژوهشگاه واگذار کند؟
این ایده تازه، که مبدع آن وزیر نفت بوده اند، برای نخستین بار در کشور مطرح شده است. این ایده مبتنی بر یک راهبرد اساسی است و در سالهای آینده، در توسعه فناوری ارکان تحقیق و توسعه کشور، باید به فناوری در حوزه بالادست که مغفول مانده بود، کمک شود.
پژوهشگاه، با توجه به نیروهای متخصص، ارزشمند و البته تجهیزات مناسب خود در بخش بالادست رتبه نخست کشور را دارد از این رو مهمترین میدانها در اختیار این مرکز قرار گرفته است و اطمینان داریم که در چارچوب قراردادی که ابلاغ شده(با موضوع ازدیاد برداشت)، می‌توانیم مسئولیتهای خود را در بخش پژوهش و فناوری به نحوی شایسته به سرانجام رسانیم.
ازدیاد برداشت در همه حوزه های میدان معنا می دهد: مطالعات مخزن، چاه و بهبود روشهای برداشت و سطح الارض و رفع محدودیتها و مشکلات آن. همه این بخشها فناورانه اند و پژوهشگاه در بخشهایی می تواند مستقل فعالیت کند و دانش آن را هم دارد و در بخشهایی به شریک خارجی نیاز است.
سبدی از شرکای خارجی را هم در این حوزه آماده کرده ایم. شرکایی معتبر از کشورهای خارجی، هم از بخش دانشگاهی و هم شرکتهای صاحب فناوری، حاضر به همکاری شده اند و سعی داریم آنها را در چارچوبهای گفته شده قرار دهیم. ساختاری چندبخشی در هر سه پردیس برای این کار طراحی شده که البته هدایت طرح به طبع بر عهده پردیس بالادستی است و کمیته راهبری مستقل از پردیسها زیر نظر معاونت فناوری در حال فعالیت است که تصمیمات راهبردی در آن جا گرفته می شوند.
این پروژه چندساله است؟
این پروژه ١٠ سال ادامه خواهد داشت، اما به این معنی نیست که باید در ١٠ سال به نتیجه برسیم. ما باید در کوتاه مدت به نتیجه برسیم و نشان دهیم که چرا در کشور نخست هستیم و البته مسیرهای میان مدت و بلندمدت هم در برنامه داریم.
در راه حلهای کوتاه مدت، مدیریت چاه اولویت نخست است. در زمینه نقشه راه فناوری این مخازن جلسه هایی متعدد با شرکت ملی مناطق نفتخیز برگزار شده و احتمال می رود در اردیبهشت ماه نخستین نسخه آن ارائه می شود. همان طور که می دانید، نخستین بار است که مدیریت مخازن بر عهده پژوهشگاه است و شرکایمان در کنار ما قرار می گیرند. این تجربه فوق العاده ارزشمند است و توان پژوهشگاه هم در این میان محک جدی می خورد.