هفته گذشته اتاق ایران میزبان دو گروه از میهمانان خارجی بود که این حضور از جهات مختلف، متفاوت و در عین حال بیانگر پیامی واحد با نگاهی به تغییر و تحولات اساسی پیش رو در اقتصاد کشور با محوریت بخش خصوصی بود. حضور رئیس جمهوری افغانستان در اتاق ایران به عنوان بالاترین مقام یک کشور خارجی درخانه بخش خصوصی ایران نه تنها کم سابقه است، بلکه به لحاظ لحن و نوع اظهارات وی می توان آن را بی سابقه دانست.
همان گونه که می دانیم، افغانستان به عنوان یکی از شرکای مهم تجاری ایران در چند سال گذشته محسوب شده و همواره تجارت مرزی روانی بین دو کشور وجود داشته است.
با این حال ظرفیت هم مرزی، هم زبانی و هم آیینی و بعضا قومی دو کشور به علاوه سابقه حضور و تردد حدود ۳ میلیون مهاجر میهمان افغان در ایران، نشان می دهد که حجم حدود ۳.۵ میلیارد دلاری مبادله تجاری به هیچ وجه برای دو کشور نه شایسته و نه منطقی است. اظهارات محمد اشرف غنی رئیس جمهور افغانستان و همکاران وی در نشست فعالان اقتصادی دو کشور که با لحنی صمیمانه و مصمم بیان شد اشاره مستقیم به مشکلات اصلی این کشور در جلب مشارکت طرف های تجاری برای سرمایه گذاری داشت.
کمبود امنیت، فساد اداری و بالاخره ضعف مدیریت و لزوم اقتدار سراسری دولت افغانستان از جمله این مشکلات بوده که به گفته رئیس جمهوری این کشور، دولت برای از بین بردن این مشکلات، مصمم و قاطع است. وی با اشاره به موقعیت جغرافیایی افغانستان، معادن غنی، موقعیت ترانزیتی و نیروی کار ارزان شرایط این کشور در ۲۰ سال آینده را درخشان دانست و موکدا از بخش خصوصی ایران دعوت کرد تا در تاسیس و تکمیل زیرساخت های مختلف صنعتی، کشاورزی، معدنی، ترانزیتی و گمرکی، این کشور را یاری کند. وی همچنین یادآور شد فعالان اقتصادی ایرانی در برخورد با هر مشکل به مسوولان عالی آن کشور گزارش دهند. رئیس جمهور افغانستان همچنین بر همکاری های چند جانبه تاکید کرده و چابهار ایران را چون معبر اکسیژن ورودی به افغانستان دانست. در عین حال وی به لزوم تجارت دو سویه توجه خاصی نشان داد. این نشست که با حضور انبوه فعالان اقتصادی دو کشور در سه سالن اتاق برگزار شد، دستاوردهای دیگری نیز در پی داشت، از جمله توافق با تاسیس اتاق مشترک بازرگانی از سوی آن کشور در کابل با کارکردی از حکمیت در اختلافات و البته بیان راهبردها. همچنین موافقت به راه اندازی گمرک یزدان در منطقه خراسان جنوبی که می تواند رونق زیادی در اقتصاد منطقه برای طرفین ایجاد کند. این رویداد در مجموع نشان داد رئیس جمهوری و دولت افغانستان مصمم هستند دور جدیدی از مناسبات اقتصادی را بر مبنای فعالیت بخش خصوصی ایران پی ریزی کنند.
واقعیت آن است که هم اکنون درصد قابل توجهی از مبادلات غیرنفتی ایران، با همسایگان از جمله با افغانستان و عراق صورت می گیرد که افزایش این ظرفیت بالقوه در کوتاه مدت و تنها با اراده دولت ها در کمترین زمان ممکن توسط بخش های خصوصی دو کشور قابل عملیاتی شدن است. امکانات صادراتی مازاد ایران به ویژه سیمان، مصالح ساختمانی و توانایی تخصصی صدور خدمات فنی و مهندسی تنها بخش اندکی از ظرفیت موجود است که می تواند به صورت گسترده تر از حال در خدمت بازسازی کشورهای همسایه قرار گیرد. تاکنون پیمانکاران ایرانی با توجه به قابلیت های کاملا رقابتی، امکان حضور موثر در پروژه های بزرگ همسایگان را نداشته اند اما به گفته اشرف غنی، روند ختم تحریم های ایران، مشکلات سیاسی جهانی را برای نزدیکی بیشتر دو کشور و رفع مشکلات برطرف کرده است. اما در مجموع آنچه حضور رئیس جمهوری یک کشور خارجی را در اتاق ایران به یک دستاورد بدل کرد، اذعان عمومی به توانمندی و جایگاه بخش خصوصی کشورمان از یکسو و قدرت تاثیرگذاری آن در تصمیم سازی و سیاست های اقتصادی دولت است. مفهوم این مذاکره و پیامدهای بعدی توافقات می تواند به رونق اقتصادی و ایجاد فرصت های شغلی بیشتر برای طرفین با راهبری بخش خصوصی منجر شود.
دومین دستاورد فعالان اقتصادی کشور در همین هفته، حضور نزدیک به ۸۰ نفر از سفرا، کارداران و مقامات عالی رتبه از کشور های مختلف اروپایی، آسیایی، عربی، آفریقایی و آمریکای لاتین در دیدار نوروزی سالانه اتاق بود. استقبال این تعداد برای حضور در این دیدار نسبت به سال گذشته چشمگیر و کم سابقه است. این گردهمایی و اعلام آمادگی هیات ها از کشورهای مختلف که برای ورود به کشور صف کشیده اند، نشانی دیگر از قدرت در حال ظهور بخش خصوصی برای ایفای نقش موثر در سیاست گذاری و تصمیم گیری دیپلماسی اقتصادی کشور دارد. بی تردید در هر دو این مراسم، تاثیر موفقیت دیپلماسی دولتمردان ایرانی در تعاملات جهانی که در پی توافقات اخیر صورت گرفته بارز است، اما آنچه در پشت پرده این رویکردها به چشم می خورد انتظارات فزاینده ای است که هم دولت دکتر روحانی و هم دولت ها و فعالان اقتصادی خارجی از بخش خصوصی ایران دارند. اکنون وقت آن رسیده که بخش خصوصی منسجم تر از گذشته با قدرت تاثیرگذاری در تصمیم سازی ها پا به پای دولتمردان فعال برای ساختن ایرانی آبادتر، صف آرایی کرده و توانمندی خود را به نمایش گذارند.