با تمایل ترکمنستان برای صادرات گاز به شبه قاره هند، رقابتی جدی بین خط لوله صلح برای رساندن گاز ایران و خط لوله تاپی برای ارسال گاز آسیای میانه به پاکستان شکل گرفته است.
به گزارش پایگاه خبری اوپکس به نقل از ایرنا، روند احداث خط لوله صلح که قرار بود گاز ایران را به شبه قاره برساند بیش از دو دهه است که با بن بست مواجه شده و حتی نامش نیز از صلح به آی.پی تغییر کرده و هر از چند گاهی مشکلی جدید پیش روی آن قرار می گیرد.از یک طرف مقامات پاکستانی به بهانه کمبود منابع مالی از احداث خط لوله خودداری کرده اند و از سوی دیگر پای رقبای جدیدی به بازار گاز شبه قاره هند باز شده است که می تواند قدرت چانه زنی کشورمان را کاهش دهد.در حال حاضر مهم ترین رقیبی که خط لوله صادرات گاز ایران به هند را به چالش کشیده، طرح خط لوله انتقال گاز تاپی است که مقرر شده گاز ترکمنستان و آسیای میانه را به شبه قاره هند و پاکستان منتقل کند.ایده احداث خط لوله صلح در سال 1990 مطرح شد و قرار بود که این خط لوله که گاز ایران را به پاکستان و هندوستان منتقل می کرد، پیام آور صلح و دوستی در شبه قاره باشد. با توجه به اینکه توافق شده بود هند و پاکستان برای تامین امنیت این خط لوله، اختلافات خود را کاهش دهند، این خط لوله انتقال گاز به خط لوله صلح موسوم شد.براساس توافق اولیه، قرار بود این خط لوله 2700 کیلومتری گاز صادراتی ایران را از مسیر پاکستان به هند منتقل کند. پیش بینی شده بود که در صورت توافق نهایی 1100 کیلومتر از این خط لوله در ایران، 1000 کیلومتر در پاکستان و 600 کیلومتر در هند احداث شود.طبق طرح اولیه قرار شده بود که روزانه 150 میلیون مترمکعب گاز ایران به هند و پاکستان صادر شود که 90 میلیون مترمکعب آن برای هند و 60 میلیون مترمکعب آن برای پاکستان در نظر گرفته شده بود.مطابق تفاهم های انجام شده، ایران متعهد می شد که تا مدت 25 سال، گاز خود را با قیمت توافقی به هند و پاکستان بفروشد. همچنین پیشنهاداتی پیرامون پیوستن ترکمنستان و قطر به ایران برای تامین گاز طبیعی این پروژه بزرگ مطرح شده بود.اما گذر زمان نشان داد که موانع بیشماری در سر راه احداث این خط لوله وجود دارد که از جمله آنها می توان به اختلافات دیرینه دهلی نو و اسلام آباد، فشارهای آمریکا و چانه زنی بر سر قیمت گاز اشاره کرد.با توجه به اینکه طرح پیشنهاد احداث خط لوله صلح با افزایش فشارهای دولت آمریکا به بخش انرژی کشورمان همراه شد، کارشکنی های گسترده ای در مسیر احداث این خط لوله انجام شد به طوری که در نهایت، کشور هند تحت فشارهای آمریکا و افزایش تنش با پاکستان خود را از این پروژه کنار کشید.طبق توافق، تهران و اسلام آباد باید کار ساخت خط لوله را تا 31 دسامبر سال 2014 (10 دی 1393)به پایان رسیده و صادرات گاز آغاز شود. هرچند به تعهد خود برای ساخت خط لوله عمل کرد، اما اسلام آباد به دلیل مشکلات مالی گامی برای احداث خط لوله در داخل خاک خود انجام نداده و صرفا در 21 اسفندماه سال 1391 ساخت نمادین این خط لوله را کلنگ زنی کرد.مقامات پاکستانی در خصوص سرنوشت این خط لوله می گویند: پاکستان از پروژه خط لوله گازی آی.پی کنار نکشیده و به محض رفع تحریم ها که مانع اجرای پروژه شده، اسلام آباد این طرح را پیگیری می کند.البته چندی پیش اسلام آباد و مقامات چین توافقنامه ای را برای ساخت این خط لوله امضا کرده اند که براساس آن چینی ها در این طرح سرمایه گذاری کرده و طی سه سال آینده تزریق گاز به آن این خط لوله می شود.علاوه بر کوتاهی پاکستانی ها در احداث این خط لوله، چالش دیگری که پیش روی خط لوله صلح قرار گرفته، موضوع احداث خط لوله تاپی از آسیای میانه به شبه قاره هند است که می تواند به رقیبی جدی برای خط لوله صلح تبدیل شود.احداث خط لوله تاپی می تواند تاثیر منفی در قیمت و حجم گاز صادراتی به پاکستان و شبه قاره هند داشته باشد و قدرت چانه زنی کشورمان را کاهش دهد.خط لوله گازی تاپی (ترکمنستان - افغانستان - پاکستان - هند)یک خط لوله ١٠٧٨ مایلی است که قرار است گاز ترکمنستان را به هند ترانزیت کند. هزینه اجرای این طرح بین 7.5 میلیارد دلار تا ١٠ میلیارد دلار برآورد می شود.براساس طرح اولیه، اجرای این پروژه احتمالا در ماه دسامبر سال ٢٠١٥ میلادی آغاز شده و گاز آسیای میانه نیز در سال 2018 به هند تحویل داده شود. این خط لوله ظرفیت تحویل ٩٠ میلیون مترمکعب در روز گاز یا ٣٠ میلیارد مترمکعب در سال را دارد.خط لوله تاپی از میدان گازی دولت آباد ترکمنستان آغاز می شود و موازی با بزرگراه هرات، از افغانستان به قندهار خواهد رسید و پس از آن در پاکستان از شهر کویته به مولتان هند امتداد می یابد؛ هرچند بیشتر مسیر خط لوله در شمار مناطق ناامن قرار دارند اما کشورهای یادشده، با خوش بینی آن را دنبال می کنند.برنامه احداث خط لوله گازی تاپی به خوبی پیش می رود به طوری که ترکمنستان قصد دارد کنسرسیوم ساخت خط لوله گازی ترکمنستان - افغانستان- پاکستان -هند موسوم به خط لوله تاپی را تا ماه سپتامبر آینده انتخاب کند. با آنکه پروژه ساخت خط لوله تاپی در صورت اجرایی شدن، جهش بزرگی در ارزآوری برای دولت ترکمنستان ایجاد خواهد کرد، اما نگرانی های امنیتی در افغانستان و پاکستان حاکی از آن است که این پروژه احتمال دارد همچنان در حد یک طرح روی کاغذ باقی بماند و کم کم به باد فراموشی سپرده شود.دولت پاکستان با هدف تنوع بخشیدن به منابع تامین گاز خود، علاوه بر تامین گاز از طریق خط لوله، واردات گاز از طریق ال.ان.جی را نیز در دستور کار قرار داده و از مارس سال 2015 تحویل محموله های ال.ان.جی از قطر را آغاز کرده است.