بر اساس گزارش آژانس بینالمللی انرژی، تقاضای جهانی نفت به صورت فصلی در سه ماهه
چهارم سال 2024 افزایش یافت و رشد سالانه 1.5 میلیون بشکه در روز را به ثبت رساند
که قویترین سطح رشد از سه ماهه چهارم سال 2023 تا به آن زمان بود. این رقم 260 هزار
بشکه در روز بالاتر از پیشبینی قبلی این آژانس بود. بر همین اساس قیمت کمتر سوخت،
هوای سردتر در نیمکره شمالی و فراوانی مواد اولیه پتروشیمی همگی باعث افزایش مصرف شدهاند.
آژانس بینالمللی انرژی بر این باور است که رشد سالانه مصرف در سال 2024 برابر با
940 هزار بشکه در روز بود اما با بهبود چشمانداز اقتصادی دنیا این رقم احتمالا به
1.05 میلیون بشکه در روز در سال 2025 میرسد.بر اساس همین گزارش در دسامبر، آخرین ماه سال 2024، عرضه
جهانی نفت با افزایش روزانه 20 هزار بشکه نسبت به ماه قبل به 103.5 میلیون بشکه در
روز افزایش یافت یعنی روزانه 390 هزار بشکه افزایش نسبت به سال گذشته. دلیل این
امر افزایش تولید تولیدکنندگان آفریقایی اوپک پلاس است که رقم آن بیش از جبران
کاهش فصلی عرضه غیراوپک پلاس بود.بر همین اساس آژانس بین المللی انرژی پیشبینی میکند که عرضه
جهانی نفت در سال 2025 تا 1.8 میلیون بشکه در روز افزایش یابد و به روزانه 104.7 میلیون
بشکه برسد، این درحالیست که در سال 2024 شاهد افزایش روزانه 660 هزار بشکهای
بودیم. تولید غیراوپک پلاس 1.5 میلیون بشکه در روز افزایش یافته است و این افزایشْ
تولید این تولیدکنندگان را در سال 2024 به 53.4 میلیون بشکه در روز رساند؛ این
رقم در سال 2025 حدود 54.6 میلیون بشکه در روز خواهد بود.
تولیدات پالایشگاهی
با تکمیل تعمیرات برنامهریزی شده پاییزی و بهبود حاشیه
سود، تولید نفت پالایشگاهها در دسامبر 1.2 میلیون بشکه در روز نسبت به ماه قبل
جهش کرد و به بالاترین میزان در پنج سال گذشته یعنی 84.3 بشکه در روز رسید.بنا بر اعلام آژانس بینالمللی انرژی، کارکرد پالایشگاه
سالانه 930 هزار بشکه در روز افزایش یافته است و در این میان این افزایش تولید با
پیشتازی ایالات متحده، خاورمیانه و آفریقا انجام شده است. پیشبینی میشود که در سال 2025، پس از رشد روزانه 510 هزار
بشکهای در سال 2024، که به دلیل توان عملیاتی قویتر کشورهایی غیر از سازمان
همکاری و توسعه اقتصادی انجام میشود، تولید پالایشگاهها در سال 2025 به میزان
660 هزار بشکه در روز افزایش مییابد، در حالی که تعطیلی در قاره آمریکا و اروپا
بر نرخهای تولید سازمان همکاری و توسعه اقتصادی تأثیر میگذارد.
ذخایر جهانی
ذخایر جهانی مشاهده شده نفت با 12.2 میلیون بشکه افزایش در
ماه نوامبر به 7655 میلیون بشکه رسید، زیرا افزایش ذخایر نفت خام در خشکی و آب بیش
از کاهش تولیدات نفتی بود. در این میان ذخایر نفت سازمان همکاری و توسعه اقتصادی با
20.1 میلیون بشکه افزایش به 2749.2 میلیون بشکه رسید که 118.3 میلیون بشکه کمتر از
میانگین پنج ساله خود و پایینترین سطح از آگوست 2022 بود. بر اساس دادههای اولیه، ذخایر جهانی در ماه دسامبر افزایش یافته
است که عمدتا به دلیل افزایش قیمت محصولات نفتی در آب بوده است.
قیمت نفت
قیمت نفت در اوایل ژانویه به بیش از 80 دلار در هر بشکه
افزایش یافت که ناشی از تحریمهای شدیدتر بر نفت روسیه و ایران و سرمای آمریکای
شمالی بود.ماه دسامبر شاهد معاملات محدودی در حوزه نفت بود و احساسات
سرمایه گذاران تحت تأثیر چشمانداز تعرفههای بالاتر ایالات متحده و ترازهای مناسب
سال 2025 کاهش یافت. در زمان نگارش این مقاله، معاملات آتی برنت 74.73 دلار در
هر بشکه معامله میشد. قیمت نفت خام در اوایل ژانویه با تشدید تحریمهای آمریکا علیه
ایران و روسیه و کاهش شدید دما در بخشهای بزرگی از نیمکره شمالی افزایش یافت. قیمت
آتی نفت برنت تا اواسط ژانویه به 81 دلار در هر بشکه رسید یعنی 8 دلار در هر بشکه
نسبت به ماه قبل از آن افزایش یافت. پس از شروع نسبتا ملایم فصل گرمایش زمستانی، هوا در ماه
دسامبر در کانادا، مناطق شمالی و مرکزی ایالات متحده، بخش بزرگی از اروپا، روسیه،
چین و ژاپن به شدت سرد شد. میانگین روز گرمایش به طور قابل توجهی بیشتر از یک سال
قبل و کمی بالاتر از میانگین پنج ساله بود که باعث افزایش تقاضای نفت شد. تقاضای نفت سازمان همکاری و توسعه اقتصادی برای سه ماهه
چهارم سال 2024 به میزان 250 هزار بشکه در روز افزایش یافته است، این رقم بر اساس یک
تعدیل روزانه 90 هزار بشکهای نسبت به برآورد رشد جهانی ما برای سال 2024 است. روند تقاضای نفت در اقتصادهای غیر عضو سازمان همکاری و
توسعه اقتصادی متفاوت بود. چین در ماه نوامبر رشد متوسطی را در سال گذشته ثبت کرد،
اما آخرین دادههای مربوط به عربستان سعودی، برزیل و هند همگی کمتر از حد انتظار
بود. بر اساس گزارش آژانس بینالمللی انرژی، رشد تخمینی روزانه 940 هزار بشکه در
سال 2024 و 1.05 میلیون بشکه در روز در سال 2025، تقاضای جهانی نفت را به 104 میلیون
بشکه در روز خواهد رساند. تعطیلی کوتاه مدت مرتبط با اقلیم سرد در آمریکای شمالی میتواند
تأثیر قابلتوجهی بر بازار نفت داشته باشد، زیرا ذخایر نفت خام کوشینگ در پایینترین
سطح یک دهه قرار دارد. (کوشینگ شهری در ایالت اکلاهمای ایالات متحده آمریکا، محل
اتصال تعداد زیادی از خطوط انتقال نقت خام آمریکاست و به همین دلیل به هاب نفت آمریکا
معروف شده است. مخازن ذخیرهسازی نفت این شهر ظرفیت ذخیره 75 میلیون بشکه نفت در
خود را دارند.) زمستان گذشته، از دسامبر تا ژانویه به دلیل موج سرمای قطب
شمال، تولید نفت در ایالات متحده و کانادا بیش از 1.8 میلیون بشکه در روز کاهش یافت.
انتظار میرود امسال کاهش فصلی کمتری در عرضه وجود داشته باشد، زیرا حوضه نفتی پرمین
تاکنون از تأثیرات عمده آب و هوای سرد در امان بوده است.
تحریم کشورهای نفتی
تحریمهای جدید و گستردهتر ایالات متحده علیه روسیه که در
10 ژانویه اعلام شد، ممکن است بر جریان عرضه نفت تأثیر بگذارد. واشنگتن دو تولیدکننده
بزرگ نفت (گازپروم نفت و سورگوت نفت گاز)، بیش از 160 نفتکش حامل نفت برای روسیه،
ایران و ونزوئلا و ارائه دهندگان بیمه کشتی را هدف قرار داد و در نتیجه لجستیک
تجارت نفت را برای این کشورها پیچیدهتر کرد.اما صادرات نفتکشهای غیرسایهای برای نفت روسیه که زیر سقف
قیمتی خریداری شده است، قابل دوام است. در عین حال، گمانه زنیها مبنی بر اینکه دولت جدید آمریکا
موضع سختتری در قبال صادرات نفت ایران اتخاذ خواهد کرد، وجود دارد که تاثیر تحریمهای
خزانهداری آمریکا بر تهران را تشدید میکند. در 19 دسامبر، ایالات متحده تحریمهای
کشتیهای حامل نفت خام ایران را تشدید کرد. تحریمهای جدید ناوگان سایه ایران
اکنون کشتیهایی را در بر میگیرد که به طور متوسط روزانه بیش از 500 هزار بشکه
نفت خام ایران را در سال 2024 حمل میکردند که تقریباً یک سوم صادرات نفت خام این
کشور است. در حالی که هنوز برای تعیین کمیت تأثیر احتمالی این اقدامات جدید خیلی
زود است، اما بنا بر گزارش آژانس بینالمللی انرژی، برخی از اپراتورها ظاهرا شروع
به عقبنشینی از قراردادهای حمل نفت ایران و روسیه کردهاند. انتظار میرود در سال 2025 تولیدکنندگان غیراوپک پلاس با
پیشتازی ایالات متحده، برزیل، گویان، کانادا و آرژانتین، مشابه سال 2024، روزانه
1.5 میلیون بشکه دیگر به عرضه خود اضافه کنند. آژانس بین المللی انرژی میگوید اعضای اوپک پلاس هم به
دنبال کاهش تولید داوطلبانه اضافی بودهاند و در صورت نیاز میتوانند تولید خود را
افزایش دهند. این افزایشها باید هم اختلالات احتمالی عرضه و هم رشد مورد انتظار
تقاضا را پوشش دهد.
بازار جهانی الانجی و هیدروژن
بر اساس آخرین دادههای کمیسیون تنظیم مقررات انرژی فدرال،
ظرفیت بهرهبرداری از تاسیسات صادرات الانجی در ایالات متحده 14.4 میلیارد مکعب
در روز بوده و حدود 16.9 میلیارد مکعب ظرفیت در هفت واحد تاسیساتی در دست ساخت
است. ساحل خلیج آمریکا (خلیج مکزیک) حدود 13.1 میلیارد مکعب از
ظرفیت صادراتی موجود و نیز تمام ظرفیت در دست ساخت را از آن خود کرده است. طبق آخرین چشمانداز انرژی کوتاه مدت آژانس اطلاعات انرژی
ایالات متحده، میانگین صادرات LNG ایالات متحده در اکتبر 12.5 میلیارد مکعب در
روز بود و پیشبینی میشود که در دسامبر 2025 به 16.2 میلیارد مکعب در روز افزایش یابد. افزایش ظرفیت صادرات میتواند بر قیمت گاز طبیعی تأثیر مثبت
بگذارد. پیشبینی چشمانداز کوتاهمدت انرژی آژانس اطلاعات انرژی ایالات متحده در
ژانویه ۲۰۲۵ برای قیمتهای لحظهای هنری هاب گاز طبیعی 3.10 دلار در هر MMBtu برای سال 2025
است. در سالهای اخیر، بازارهای LNG اروپا به ویژه
از نظر مصرف رشد کرده است. شرکت مشاوره
صنعتی Bird & Bird مینویسد
که علیرغم افزایش تقاضا برای راهحلهای انرژی جایگزین، انتظار میرود برای آینده
قابل پیشبینی LNG همچنان نقش مهمی در ترکیب انرژی اروپا ایفا
کند. با این حال، تقاضای گاز اروپا اخیرا کاهش یافته است، که
عمدتا به دلیل استقرار گسترده انرژیهای تجدیدپذیر و اقداماتی در زمینه بهرهوری
انرژی است. طبق پیشبینی مشاوره صنعتی Bird & Bird ، تقاضا برای LNG در اروپا با
کاهش 11.2 درصدی از 148 میلیارد متر مکعب در سال 2024 به 93 میلیارد متر مکعب در
سال 2030 افت خواهد داشت.علیرغم کاهش تقاضا برای گاز در اروپا، LNG همچنان نقش مهمی
در بازار جهانی انرژی ایفا میکند و کارشناسان انتظار دارند که این روند در سال
2025 ادامه یابد. ایالات متحده به عنوان بزرگترین صادرکننده LNG در جهان شناخته
شده است و تقاضا هم در چین و هند همچنان قوی است. علاقه فزاینده آسیا به مصرف الانجی
را میتوان به گذار از زغال سنگ به گاز طبیعی نسبت داد. با توجه به اینکه آسیا یکی
از مناطق اقتصادی پیشرو در جهان است، بازار LNG آماده جذب سرمایه
گذاریهای قابل توجهی در سالهای آینده از جمله در سال 2025 است. به عنوان مثال، از 37 پایانه گازیسازی مجدد که تا پایان
سال 2024 به بهرهبرداری رسیدند، چین 13 پایانه را راهاندازی کرده است. علاوه بر
این، هم ایالات متحده و هم اروپا شاهد افزایش ظرفیت گازی سازی مجدد هستند که
انتظار میرود در آینده نزدیک به بهرهبرداری برسند. شبکه توزیع LNG نقش محوری در توزیع بازار در حال ظهور هیدروژن
کم کربن ایفا میکند که به سرزنده نگه داشتن بازار LNG کمک کرده است. انتظار میرود تا سال 2025 رشد بازارهای هیدروژن منجر به
افزایش قابلتوجه 54 درصدی ظرفیت هیدروژن کم کربن شود، این درحالیست که تقریبا 35
کارخانه تولید هیدروژن در حال حاضر در مراحل نهایی توسعه هستند.
نقش هوش مصنوعی در صنعت نفت و گاز
پذیرش هوش مصنوعی در صنعت نفت و گاز در سال 2025 با افزایش
دیجیتالی شدن میزان دادههای تولید شده توسط اپراتورها به رشد خود ادامه خواهد
داد. این امر منجر به نیاز به استفاده از راه حلهای هوش مصنوعی برای مدیریت و تجزیه
و تحلیل این دادهها برای رشد صنعت نفت شده است. هوش مصنوعی امکانات قابل توجهی را
برای افزایش کارایی عملیاتی، تقویت تولید، بهینه سازی عملیات، کاهش خطرات نظارتی و
پروتکلی، و کمک به ایجاد یک محیط کار ایمن، صرفه جویی در زمان و نیروی انسانی
ارائه میدهد. پیشبینی میشود سرمایه گذاری در هوش مصنوعی در صنعت نفت و گاز از
سال 2024 تا 2034 به میزان 14.1 درصد در سطح جهان افزایش یابد و تا سال 2034 به
ارزش بازار 13 میلیارد دلار برسد.
هوش مصنوعی نه تنها هزینهها و زمان را کاهش میدهد، بلکه کیفیت
محصول را نیز ارتقاء میدهد. کاربردهای معمول هوش مصنوعی در صنعت نفت و گاز دربرگیرنده
موارد زیر است: رعایت ایمنی و محیط زیست، اکتشاف و تولید، پالایش و توزیع، تشخیص عیب،
تضمین کیفیت و دسترسی به سایتهای جدید. علاوه بر این، با گذار صنعت فسیلی به سمت
انرژی پاکتر، اتوماسیون نقش مهمی در یکپارچه سازی منابع تجدیدپذیر در سیستمهای
موجود ایفا میکند. بنابراین استفاده از هوش مصنوعی در صنعت نفت و گاز به تکامل
خود ادامه خواهد داد و فرصتهای قابل توجهی برای رشد و نوآوری فراهم میکند.
اما اگرچه پذیرش هوش مصنوعی در صنعت نفت و گاز همچنان در
حال رشد است، چالشها و محدودیت ها باید برطرف شود تا سازگاری کامل با هوش مصنوعی
در این صنعت امکانپذیر باشد. متخصصان انتظار دارند این چالشها تا سال 2025 ادامه
یابد. پذیرش فناوریهای جدید نیاز به سرمایه گذاری قابل توجهی دارد و این صنعت پیشتر
هم با مشکل کیفیت دادهها دست و پنجه نرم کرده است، درنتیجه این مشکل پذیرش کامل
هوش مصنوعی را در صنعت نفتوگاز محدود کرده است. از آنجایی که الگوریتمهای هوش
مصنوعی نیاز به دادههای باکیفیت بالا دارند، شرکتها باید روی تولید دادههایی
سرمایهگذاری کنند که با نیازهای الگوریتمها مطابقت داشته باشد. تنوع فرآیند در صنعت نفت و گاز میتواند منجر به تولید دادههای
نامنسجم شود و مانع کارایی هوش مصنوعی در فرآیندهای مختلف شود. علاوه بر این، صنعت
در یافتن متخصصان شایسته برای استفاده کارآمد از سیستمهای هوش مصنوعی با مشکلاتی
مواجه است و مسائل امنیت سایبری برای اجرای موفقیتآمیز این طرحها هم باید مورد توجه قرار گیرد. برای تحقق کامل پتانسیل
هوش مصنوعی در صنعت نفت و گاز باید بر این چالشها غلبه کرد.
برقی سازی حمل و نقل: فرصت یا تهدید؟
از آنجایی که جهان از شیوههای پایدارتر حملونقل استقبال میکند،
وسایل نقلیه الکتریکی چشمانداز انرژی را متحول میکنند و به طور قابل توجهی صنعت
نفت و گاز را تحت تاثیر قرار میدهند.
کاهش تقاضا برای فرآوردههای نفتی تصفیه شده که از قدیم در صنعت
حمل و نقل استفاده میشود، شرکتهای نفتی را مجبور میکند تا به سمت انرژیهای تجدیدپذیر،
سوخت هیدروژنی و راهحلهای ذخیره انرژی گسترش یابند. شرکت تحقیقاتی Rho Motion پیشبینی کرده است که فروش جهانی
خودروهای هیبریدی تمام الکتریکی و پلاگین امسال حداقل 17 درصد افزایش خواهد یافت و
به بیش از 20 میلیون خودرو میرسد. و چین با پیشبینی فروش 12.9 میلیون دستگاه در
سال 2025 در خط مقدم انقلاب خودروهای برقی قرار دارد. این امر شرکتهای نفت و گاز را بر آن میدارد تا در زیرساختهای
شارژ خودروهای الکتریکی سرمایهگذاری کنند، خدمات خردهفروشی را متنوع کنند و در
استراتژیهای پالایش خود تجدید نظر کنند که منجر به تغییر به سمت انرژیهای تجدیدپذیر
و سایر راهحلهای پایدار میشود.
تنشهای ژئوپلیتیکی
تاثیر تنشهای ژئوپلیتیکی و اختلالات زنجیره تامین بر صنعت
جهانی نفت و گاز در سال 2025 ادامه خواهد داشت. درگیریهای جاری، مانند جنگ روسیه
و اوکراین، منجر به تغییرات قابل توجهی در جریان نفت و گاز شده و بسیاری از کشورها
صادرات انرژی روسیه را تحریم کردهاند.انقضای قریب الوقوع قراردادهای گاز نیز به تقاضا برای جایگزینی
واردات میافزاید و بازارهای گاز را پیچیدگی بیشتری میبخشد. این شرایط، سازماندهی
مجدد جهانی تجارت انرژی و یافتن تامین کنندگان جایگزین را برای اروپا لازم ساخته و
روسیه هم صادرات خود را به سمت آسیا تغییر جهت داده است. افزایش تنشها در خاورمیانه، منطقهای حیاتی برای تولید
جهانی نفت، چالش دیگری را به همراه آورده است.هر گونه اختلال، به ویژه در مسیرهای
کلیدی کشتیرانی مانند دریای سرخ، میتواند عواقب جدی برای امنیت انرژی جهانی داشته
باشد. کشورهای تولیدکننده نفت نیز با تسریع حرکت جهانی به سمت انرژی پاکتر، مجبور
به تنوع بخشیدن به اقتصاد و منابع انرژی خود هستند. به عنوان مثال، کشورهایی مانند
عربستان سعودی برای جبران کاهش درآمدهای نفتی، تمرکز خود را بر تولید گاز طبیعی
افزایش میدهند. علاوه بر این، زنجیرههای تامین هم تحت فشار افزایش هزینههای
مواد، تنگناهای لجستیکی و تغییر مسیرهای تجاری قرار دارند. شرکتهای نفت و گاز در حال بازنگری در استراتژیهای خود،
تمرکز بر ایجاد زنجیرههای تامین انعطافپذیرتر و تنوع بخشیدن به سبد انرژی خود
برای کاهش ریسکها هستند. از سویی بر اساس اعلام آژانس بینالمللی انرژی، صادرات نفت
روسیه در ماه دسامبر 40 هزار بشکه در روز کاهش یافت و به 7.33 میلیون بشکه در روز
رسید اما کاهش روزانه 250 هزار بشکهای در محمولههای نفت خام عمدتا با بارگیری بیشتر
محصولات نفتی جبران شد. با بهبود قیمت محصولات نفتی، درآمدهای صادراتی این کشور با
0.41 میلیارد دلار افزایش به 15.1 میلیارد دلار رسید. در 10 ژانویه، دولت ایالات
متحده تحریمهای جدیدی را با هدف کاهش درآمدهای بخش نفت روسیه صادر کرد.
وضعیت اوپک پلاس
بر اساس گزارش نشریه ورلداویل، آخرین پیشبینی اوپک (نوامبر
2024) تقاضای جهانی نفت را در سال 2025، 105.57 میلیون بشکه در روز تخمین زده، این
رقم 0.6 میلیون بشکه در روز نسبت به برآورد ژانویه 2024 کاهش یافته است. آخرین برآورد اوپک برای فراخوان تولید اوپک پلاس در سال
2025، 43.01 میلیون بشکه در روز است که نسبت به 43.96 میلیون بشکه در روز در ماه می
2024 رقمی کاهشیست. بازارها به تصمیمات این گروه برای ادامه کاهش تولید
داوطلبانه برای کمک به تعادل بازار توجه دارند. آژانس اطلاعات انرژی ایالات متحده
میگوید قیمت نقدی نفت خام وستتگپزاس اینترمدیت برای سال 2025 بشکهای 70.31 دلار
خواهد بود.
روندهای انرژی در ایالات متحده در سال 2025
با بازگشت مجدد دونالد ترامپ به کاخ سفید نشریه ورلد اویل
انتظار دارد روندهای زیر در بخش انرژی ایالات متحده، دیده شود و از سویی سیاستهای
حمایتی فدرال، صادرات رو به رشد LNG و گذار انرژی، زمینه را برای تصمیم گیریهای
استراتژیک در کل بخش نفت و گاز ایالات متحده در سال 2025 فراهم آورد:
1- هدف سیاستهای حامی رشد ایالات متحده افزایش گسترده عرضه
است. دولت جدید قصد دارد مقررات را تسهیل کند، دسترسی به اجاره نامههای فدرال را
گسترش دهد و مجوزهای چاهها، خطوط لوله و صادرات الانجی را سادهتر کند.
2- در بحبوحه احتیاط بازار نفت خوشبینیها به تولید و عرضه
گاز طبیعی افزایش مییابد. کاهش تولید اوپک پلاس و پیشبینی کاهش تقاضا قیمت نفت
را پایین نگه میدارد. در حالی که ورلداویل پیشبینی میکند قیمت گاز طبیعی به
2.90 دلار در هر MMBtu افزایش یابد، یک دلیل این افزایش قیمت حمایت
از رشد صادرات LNG خواهد بود.
3- فرایندهای ادغام و اکتساب (M&A) [ادغام و
اکتساب اصطلاحی است که عموما برای توصیف فرآیند ترکیب شرکتها از طریق انواع مختلف
معاملات استفاده میشود. محبوبترین آنها خرید است که در آن یک شرکت دیگری را میخرد]
به سمت بهینه سازی پورتفولیو تغییر میکند. پس از 250 میلیارد دلار معاملات ادغام
و اکتساب از سال 2023، شرکتها اکنون بر روی واگذاری داراییهای غیر اصلی و بهبود
بازده سرمایه متمرکز شدهاند.
4- انضباط سرمایه بازده سهامداران را در اولویت قرار میدهد.
با توجه به اینکه انتظار میرود جریان نقدی آزاد در سال 2025 از 100 میلیارد دلار
فراتر رود، اپراتورها همچنان متعهد به سود سهام و بازخرید هستند و ارزش سهامداران
را در اولویت قرار میدهند.
5- انرژیهای قدیمی پروژههای کربنزدایی را پیش میبرند.
مشوقهای مالیاتی با مجوزهای سازمان حفاظت محیط زیست و سیاستهای ایالتی که تأییدیههای
پروژه را شکل میدهند، سرمایهگذاری در جذب کربن، کاهش متان، و انرژیهای تجدیدپذیر
را هدایت میکنند.