وزیر نفت افزایش قدرت کشور را منوط به افزایش تولید نفت در بازار می داند، این در حالی است که با وجود تلاش های صورت گرفته در دوران پساتحریم، صادرات نفت عراق از ایران بیشتر است؛ کشوری که به تازگی توانسته به این جایگاه دست یابد. از دید کارشناسان بازار نفت، در حال حاضر ایران قدرت چانه زنی در بازار نفت را ندارد و مسیر طولانی برای دستیابی به این جایگاه پیش روی خود دارد.
بیژن زنگنه بارها اعلام کرده است که تنها با شعار دادن نمی توان به جایگاه گذشته در بازار نفت بازگشت. افزایش ظرفیت تولید نفت خام قدرت چانه زنی کشورها را در بازار نفت جهان ارتقا می دهد. قدرت یک کشور را نه گفت وگوهای سیاسی بلکه افزایش ظرفیت تولید نفت در بازار تعیین می کند.
این سخنان زنگنه به خودی خود اهمیت افزایش تولید نفت را نشان می دهد. در حال حاضر تولید نفت خام ایران به عدد 4میلیون بشکه در روز نزدیک شده و میزان صادرات نفت خام نیز به 2میلیون و 440هزار بشکه در روز رسیده است. براین اساس می توان گفت که شرایط تولید و صادرات نفت خام به زمان پیش از تحریم رسیده است.
مهدی عسلی، نماینده سابق ایران در اوپک درباره وضعیت تولید نفت خام ایران و قدرت چانه زنی ایران براساس میزان تولید نفت خام به «فرصت امروز» می گوید: با تلاش های صورت گرفته سرعت افزایش تولید نفت خام ایران به خوبی انجام شده است، اما این میزان تولید در برابر تولید سایر کشورهای عضو اوپک ناچیز است زیرا در حال حاضر عربستان حدود 10 میلیون بشکه نفت خام تولید می کند و عراق که به صادراتی فراتر از صادرات ایران دست یافته کشوری است که تا چند سال پیش کمتر از ایران تولید نفت خام داشت.
وی با بیان اینکه برای بررسی جایگاه سیاسی ایران در بازار نفت به مولفه های متعددی نیاز است که نمی توان به راحتی در این زمینه اظهار نظر کرد: میزان تولید نفت خام ایران در مقایسه با کشورهای عضو اوپک، میزان صادرات نفت خام و سهم ایران از بازارهای نفت تعیین کننده جایگاه ایران در بازار های نفت خام است. در فضای کنونی ایران سهم اندکی دارد، اما این نکته مهم را باید به خاطر داشت که هزینه تولید نفت خام در ایران نسبت به سایر کشورها بسیار پایین است و این مسئله به خودی خود برای کشور قدرت ایجاد می کند.
در حال حاضر اوپک روزانه 34 میلیون بشکه نفت خام تولیدی دارد و اگر بتواند نسبت به تصمیم صورت گرفته در نشست الجزایر یعنی کاهش تولید به 32.5 یا 33 میلیون بشکه نفت خام پایبند باشد، می توان به آینده نفت خام امیدوار بود. این در حالی است که این احتمال وجود دارد که در نشست اواخر نوامبر کشورهای عضو اوپک نتواند به ایجاد سهمیه بندی جدید عرضه نفت خام دست یابند و تصمیمات کسب شده در نشست الجزایر فراموش شود.
عسلی در این باره می گوید: برای دستیابی به تصمیمات جدید در اوپک باید رایزنی های جدیدی داشت، امیدوارم این نشست منجر به تصمیمات جدیدی شود.
اما محمدعلی خطیبی دیگر نماینده ایران در اوپک درباره جایگاه ایران در بازارهای نفتی، به «فرصت امروز» می گوید: صادرات نفت ایران در زمان تحریم در نهایت یک میلیون بشکه بود که این میزان در حال حاضر به دومیلیون و 400هزار بشکه در روز افزایش یافته و این رقم در مقایسه با سایر کشورهای عضو اوپک رقم ناچیزی است، از این رو می توان به راحتی گفت جایگاه ایران، جایگاه خاصی نیست که بتواند بر روابط با کشورها تاثیرگذار باشد تا ایران تعیین کننده برخی سیاست ها باشد.
وی ادامه داد: وزیر نفت تلاش دارد برنامه توسعه تولید نفت از میدان ها به خصوص میدا ن های مشترک داشته باشد که این تلاش ها قابل تقدیر است اما سوال جدی این است آیا اوپک به ایران فرصت افزایش تولید خارج از سقف می دهد؟ افزایش تولید نفت خام به خودی خود برای هر کشوری قدرت ایجاد می کند اما در صورتی که اوپک به تصمیم واحد برای اعمال سهمیه های جدید داشته باشد سقف تولید ایران نیز محدود خواهد شد.
در این میان اجرای طرح فریز نفتی با جدیت در حال انجام است، البته ایران از طرح فریز نفتی اوپک مستثنی شده و به اوپک اعلام کرده که تولید خود را به بیشترین حد خود پس از برداشته شدن تحریم ها برساند. این درحالی است که عراق هم مایل به محدود کردن عرضه نفت خود نیست، به طوری که رقم تولید خود را بیش از برآوردهای اوپک اعلام کرده است.
خطیبی در این باره نیز می گوید: باید باور کنیم که ایران با حداکثر توان خود برای تولید نفت خام تلاش می کند و با توجه به تلاش سایر کشورها برای افزایش تولید نفت خام، میزان تولید نفت خام ایران با فاصله معناداری ادامه خواهد داشت و حتی در صورت فریز نفتی این فاصله کاهش چندانی نخواهد داشت، از این رو می توان اعلام کرد که ایران تا دستیابی به جایگاه ایده آل در بازار نفت خام فاصله معناداری دارد.