بلومبرگ بر این باور است که نفت ایران می‌تواند جایگزین نفت‌های مشابه عربستان، عراق و روسیه شود.
به گزارش گروه تلکس شانا به نقل از روزنامه دنیای اقتصاد، بنا به اظهارات مقامات نفتی ایران، بازار آسیا محور افزایش صادرات نفت در پساتحریم خواهد بود اما بازار آسیا به دلیل داشتن رشد تقاضای بالای نفت و همچنین به دلیل نزدیکی به اغلب کشورهای عضو اوپک که هزینه حمل نفت را ارزان‌تر می‌کند، به محلی برای مجادله اعضای اوپک بر سر سهم بازار نفت تبدیل شده که در تخفیف‌های قابل توجه این کشورها به مشتریان آسیایی نمود دارد. بر همین اساس با وجود مزایای این منطقه برای صادرات نفت ایران، راه دشواری پیش روی کشور در پساتحریم قرار دارد.
به گزارش «دنیای اقتصاد»، هر روز که می‌گذرد ایران یک گام به سوی رفع تحریم‌هایی که طی سه سال گذشته اقتصاد کشور را به تنگ آورده است، بر‌می‌دارد. مهم‌ترین تاثیر این تحریم‌ها روی فروش نفت ایران بوده که به کاهش درآمدهای کشور و فشار به اقتصاد ایران منجر شد. میزان صادرات نفت ایران در سال‌های تحریم به کمتر از نصف رسید و ایران که پیش از این به سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا نفت صادر می‌کرد، توانست تنها بخش محدودی از بازار آسیا را حفظ کند. حال با نزدیک شدن به زمان برداشته شدن تحریم‌های غرب مقامات نفتی کشور از برنامه‌های افزایش صادرات و بازگشت به دوران پیش از تحریم‌ها سخن می‌گویند. بر اساس اظهارات این مقامات کشورهای آسیایی در کوتاه مدت محل افزایش صادرات نفت ایران است. به‌طور مثال در این خصوص بیژن زنگنه، وزیر نفت چندی پیش اعلام کرد که اولویت نخست ایران برای فروش نفت به‌طور قطع بازار آسیا است. پیش از این نیز رکن‌الدین جوادی، مدیرعامل شرکت نفت با بیان اینکه با لغو تحریم‌ها حجم فروش نفت ایران در مدت زمان کوتاهی ۵۰۰ هزار بشکه در روز افزایش می‌یابد، گفته است: مذاکرات با مشتریان سنتی نفت ایران برای افزایش صادرات انجام شده است. اما بازار آسیا به دلیل رشد تقاضای بالایی که دارد برای تولیدکنندگان نفت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تولیدکنندگان اوپک نیز برای سهم خود در این بازار بیش از دیگر بازارها با یکدیگر رقابت دارند، به‌طوری‌که بین همه مقاصد صادراتی کشورهای عضو اوپک بیشترین تخفیف‌های نفتی خود را طی یک سال گذشته به مشتریان خود در بازار آسیا داده‌اند. بر همین اساس ایران که بازار آسیا را به‌عنوان مقصد اصلی افزایش صادرات نفت خود در پسا تحریم اعلام کرده است راه دشواری در پیش خواهد داشت و به گفته کارشناسان برای جذب مشتریان آسیایی مجبور است قیمت‌های جذابی پیشنهاد دهد که به یقین به تشدید جنگ قیمتی در بازار آسیا منجر خواهد شد.
رقابت اعضای اوپک در بازار آسیا
کشورهای آسیایی مهم‌ترین بازار تولیدکنندگان نفت عضو اوپک محسوب می‌شود. بر اساس آمار منتشر شده از سوی دبیرخانه این سازمان، در سال ٢٠١٤ بیش از ٧٠ درصد بازار آسیا و پاسیفیک در دست کشورهای عضو اوپک بوده است. در واقع از حدود ٥/ ١٩ میلیون بشکه نفتی که روزانه به منطقه آسیا و پاسیفیک وارد می‌شود، حدود ٥/ ١٣ میلیون بشکه به کشورهای عضو اوپک تعلق دارد. همچنین به گزارش «دنیای اقتصاد»، بین ١٢ عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت تنها سه عضو الجزایر، اکوادور و ونزوئلا صادرات قابل توجهی به بازار آسیا ندارند و ٩ عضو دیگر رقابت شدیدی در این بازار با یکدیگر دارند، به‌طوری‌که بلومبرگ طی گزارشی اعلام کرد رقابت بر سر بازار آسیا به قدری بین اعضای اوپک شدید است که این کشورها برای به دست گرفتن بازار روش‌های قدیمی خود را زیر پا میگذارند. بلومبرگ در این خصوص نوشت: هنگام تصمیم‌گیری برای قیمت نفت در بازار آسیا، اعضای اوپک توجه کمی به روش‌های قدیمی خود دارند چراکه اعضای این سازمان که از مدت‌ها پیش روش مشترکی برای افزایش یا کاهش قیمت‌ها داشته‌اند، اکنون این روش‌ها را در بازار آسیا به کار نمی‌برند و این مساله منجر به کاهش اتحاد آنها شده است. به‌طور نمونه، در حال حاضر بر خلاف روال سابق کویت و عراق نفت خود را ارزان‌تر از عربستان سعودی به فروش می‌رسانند. قطر نیز برای رقابت با امارات متحده عربی، عضو بزرگتر این سازمان نسبت به قطر، در ماه اکتبر نفت خود را با بیشترین تخفیف در ٢٧ ماه گذشته به فروش رساند.
به گزارش بلومبرگ، بهای رسمی نفت صادراتی کویت در رکورد بی‌سابقه ٦٥ سنت ارزان‌تر از نفت مشابه عربستان سعودی در ماه اکتبر و ٦٠ سنت ارزان‌تر از آن در ماه نوامبر به فروش رسید. از طرفی عراق نیز نفت سنگین بصره را ٧/ ٣ دلار در هر بشکه کمتر از نفت سنگین عربستان می‌فروشد و قطر نفت خام خشکی خود را ٢/ ١ دلار ارزان‌تر از امارات عرضه می‌کند. به گزارش «دنیای اقتصاد»، با نگاهی به سهم بازار کشورهای عضو اوپک از بازار آسیا طی چند سال اخیر رقابت بین اعضای اوپک را بهتر می‌توان ارزیابی کرد. در حالی که عربستان طی چند سال اخیر با کاهش سهم از این بازار مواجه شده است(از بیش از سهم ٢٤ درصد به ٢٢ درصد رسیده است) اما برخی اعضای دیگر همچون امارات، کویت و عراق صادرات خود را به این منطقه افزایش داده‌اند. یک تحلیلگر صنعت نفت در سنگاپور به بلومبرگ می‌گوید: یک جنگ تمام عیار برای کسب سهم بازار آسیا در اوپک روی داده است. به گفته وی آسیا و پاسیفیک به دلیل داشتن ٣٤ درصد از تقاضای جهانی نفت برای تولیدکنندگان اهمیت ویژه‌ای دارد. علاوه بر این رشد تقاضا در این منطقه بسیار بالا است که موجب می‌شود به بازاری امن برای صادرکنندگان نفت بدل شود، به‌طور مثال چین به تنهایی ٢٥ درصد رشد تقاضای نفت در سال آینده میلادی را به خود اختصاص داده است.
یک تحلیلگر ارشد موسسه IHS نیز در این خصوص گفته است: اعضای اوپک به دنبال مشتریان بلند مدت در بازار آسیا هستند و بر سر آن با یکدیگر رقابت می‌کنند، این مساله موجب شده است که نفت در بازار آسیا با تخفیف بیشتری نسبت به دیگر بازارهای جهان به فروش برسد. به گزارش بلومبرگ، رقابت در بازار آسیا در آینده‌ای نزدیک تشدید خواهد شد چرا که رقیب دیگری در حال ورود به این بازار است. ایران با گروه ١+٥ بر سر مساله هسته‌ای خود به توافق رسیده است و احتمال می‌رود ظرف دو ماه آینده تحریم‌ها برداشته شود. بر این اساس اداره اطلاعات انرژی آمریکا برآورد کرده است که تولید نفت ایران سال آینده به ٦/ ٣ میلیون بشکه در روز برسد، از این رو بیش از افت تولیدی که در میادین نفت شیل شاهد خواهیم بود از سوی ایران با افزایش تولید نفت مواجه خواهیم شد.
صادرات نفت ایران به کشورهای آسیایی
چهار کشور شرق آسیا یعنی چین، هند، ژاپن و کره‌جنوبی مشتریان اصلی نفت ایران در دوران تحریم بوده‌اند. اما این کشورها به دلیل ترس از تحریم‌های غرب طی این سال‌ها با افت و خیزهای زیادی از ایران نفت خریده‌اند و سهم ایران در بازار آسیا از ٩ درصد به حدود ٥ درصد کاهش یافته یعنی از بیش از ٦/ ١ میلیون بشکه در روز به حدود یک میلیون بشکه کنونی رسیده است. اما طی یک سال گذشته علاوه بر تحریم‌ها، افزایش مازاد عرضه در بازار آسیا و دیگر بازارهای جهانی که به شدت گرفتن رقابت بین اعضای اوپک منجر شده است بر مشکلات فروش نفت ایران افزوده است، به‌طوری‌که طی چند ماه گذشته شاهد افت صادرات نفت ایران بوده‌ایم. بر اساس آخرین برآوردهای رویترز، ایران در ماه آگوست روزانه کمی بیش از یک میلیون بشکه در روز نفت صادر کرده که ٦درصد از مدت مشابه سال قبل کمتر بوده است. این خبرگزاری همچنین برآورد کرد که میزان صادرات نفت کشورمان در ماه اکتبر(ماه قبل) به دلیل فصل تعمیر و نگهداری پالایشگاه‌ها در کشورهای شرق آسیا با شدت بیشتری کاهش یافته و به حدود ٨٠٠هزار بشکه در روز رسیده است.
با این حال مقامات نفتی ایران اعلام کرده‌اند که در پسا تحریم بازار آسیا اولویت نخست ایران برای افزایش صادرات نفت محسوب می‌شود. علاوه بر مزایایی که به‌طور کلی بازار آسیا برای کشورهای عضو اوپک دارد و در بالا به آن اشاره شد، از آنجایی که کشورهای آسیایی کمتر از کشورهای اروپایی و آفریقایی تحت فشار تحریم‌های غرب قرار دارند در کوتاه مدت بازار مطمئن‌تری برای ایران به حساب می‌آیند. به عبارتی به دلیل ترس از تحریم‌ها بعید به نظر می‌رسد که کشورهای اروپایی بلافاصله بعد از رفع تحریم شروع به خرید نفت از ایران کنند، از سوی دیگر این کشورها در سال‌های تحریم واردات خود از ایران را به کلی قطع کرده‌اند، بنابراین برای شروع خرید نفت از ایران و تطبیق پالایشگاه‌های خود با نفت کشورمان به زمان بیشتری نیاز دارند. بلومبرگ بر این باور است که نفت ایران می‌تواند جایگزین نفت‌های مشابه عربستان، عراق و روسیه شود. اما یک مشاور در لندن در این خصوص به بلومبرگ گفت: به یقین رقابت با افزایش صادرات نفت ایران در بازار آسیا تشدید خواهد شد چراکه ایران برای افزایش صادرات خود در بازار آسیا باید قیمت‌های جذابی پیشنهاد بدهد.