دولت و بانک مرکزی از چند هفته پیش نیروی خود را برای ایجاد نهاد تازه‌ای برای بازار ارز اختصاص داده و در‌نهایت به اتاق مبادلات ارزی رسیدند؛ این نهاد تازه که چند روزی از تاسیس آن سپری شده است، به مرکزی مهم در تعیین نرخ ارزهای معتبر از یک طرف و محلی برای تامین ارز مورد نیاز متقاضیان ارز تبدیل شده است.
در حالی که در شروع کار این اتاق میزان ارز عرضه شده و همچنین تقاضا برای آن اندک و متقاضیان نیز محدود بودند، به تدریج عرضه و تقاضا روندی فزاینده یافته است. دولت معتقد است افزایش شمار متقاضیان ارز با توجه به گروه‌بندی کالاها موجب افزایش اهمیت اتاق مبادلات ارزی خواهد شد. مسوولان وزارت صنعت، معدن و تجارت روز پنج‌شنبه هفته پیش اعلام کردند: پس از آنکه گروه‌های 3 تا 5 اولویت‌بندی کالاها برای دریافت ارز از این اتاق مجاز شدند، اکنون گروه ششم نیز به صف دریافت‌کنندگان پیوسته و احتمال اینکه فقط 2 گروه کالایی 9 و 10 از این مرکز ارز نگیرند، افزایش می‌یابد.
اولویت ششم از گروه‌های 10 گانه کالایی نیز به صف دریافت‌کنندگان ارز از اتاق معاملات ارزی پیوستند. براساس دسته‌بندی صورت گرفته ششمین گروه کالایی از 10 اولویت به واردات موز، نشاسته‌ها، چای، نخ، روغن صنعتی، پروفیل، لاکتوز و... اختصاص دارد که با توجه به شرایط جدید این گروه کالایی نیز از این پس می‌تواند ارز مورد نیاز خود را از طریق اتاق تامین کند.
ساسان خدایی، معاون دفتر مقررات صادرات و واردات سازمان توسعه تجارت با اعلام این خبر می‌گوید: باتوجه به اختصاص منابع کافی ازسوی بانک مرکزی از روز پنج‌شنبه متقاضیان ثبت سفارش اولویت 6 کالایی شامل اجزا وقطعات خط تولید و ماشین‌آلات واحدهای تولیدی می‌توانند به مرکز مبادلات ارز مراجعه کنند. تا پیش از این اولویت‌های 1و2 ارز مرجع و اولویت‌های 3، 4 و5 نیز از ارز مرکز مبادلات می‌توانستند استفاده کنند که با این تصمیم اولویت 6 نیز به لیست قبلی اضافه شد.
به گفته وی، نرخ ارز مبادله‌ای در روز پنج‌شنبه با کاهش از 26720 به 26516 تومان برای هر دلار آمریکا رسید. اگرچه خبر اعلام شده تنها در برگیرنده ششمین اولویت از اولویت‌های ده‌گانه کالایی است، اما وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز در حاشیه افتتاح نمایشگاه نانو از باز شدن در به روی اولویت‌های بیشتری خبر می‌دهد.
به گفته مهدی غضنفری، در مورد اولویت‌های 10 گانه کالایی به اقلام (1 و 2) ارز مرجع تعلق می‌گیرد و از اولویت سه تا 8 نیز ارز مبادله ای اختصاص می‌یابد، گروه کالایی 9 و 10 هم از این دو ارز استفاده نمی‌کنند، در حوزه تولیدات صنعتی اگر گروه کالایی آنها در صورت پیشنهاد معاونت علمی ریاست جمهوری تغییر یابد، آنها می‌توانند از این فرصت‌های ارزی استفاده کنند.
با توجه به اظهارات وزیر صنعت،معدن و تجارت معلوم نیست که اولویت‌های هفت و هشت نیز می‌توانند ارز مورد نیاز را از اتاق ارز تامین کنند یا اینکه باید منتظر دستورالعمل جدید باشند.
اتاق؛ موثر یا کم فایده
از سوی دیگر از زمان آغاز به کار اتاق معاملات ارزی این اتاق با اظهار نظر و داوری‌های متفاوتی مواجه بوده است. برخی معتقدند این مرکز از زمان راه‌اندازی تاثیر مثبتی بر بازار ارز داشته باشد و برخی دیگر از کم فایده بودن فعالیت این اتاق سخن می‌گویند، از سوی دیگر برخی معتقدند باید برای دیدن ثمره این اتاق کمی تامل کرد؛ اما در مقابل گروهی دیگر صبر را نیز بی فایده می‌دانند.
سیدحمید حسینی عضو هیات نمایندگان اتاق ایران، معتقد است اهداف اتاق مبادله ارزی درحال حاضر مشخص و تعریف نشده است و به همین دلیل بخش خصوصی معاملاتی را که در این مرکز انجام می‌شود، هنوز باور نکرده است. به گفته حسینی این اتاق صرفا در حد طراحی یک بانک در بحث ارزی است و نباید انتظار آثار بزرگی از عملکرد مرکز مبادله ارزی داشته باشیم؛ زیرا در کنار این اتاق باید سیستم‌ها و فکرهای دیگری هم مطرح شود.
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران با اشاره به اینکه برای تامین ارز مورد نیاز کالاهای اولویت 3 تا 10 نیازمند طرح‌ها و راه حل‌های جامع‌تری هستیم، می‌گوید: موضوع این است که به نرخ ارزی که در مرکز مبادله ارزی تعیین می‌شود، پنج تا هفت درصد کارمزد تعلق می‌گیرد و این خود باعث عدم کاهش قیمت ارز در بازار آزاد و تمایل مراجعه‌کنندگان آن به بازار آزاد ظرف مدت کوتاه می‌شود.
حسینی با بیان اینکه اتاق مبادله ارزی هنوز نتوانسته نظر فعالان اقتصادی را جلب کند، بیان کرد: مردمی که در بانک‌ها و خانه‌های خود پول نقد دارند، از این سیستم استفاده می‌کنند، ولی فعالان بخش خصوصی بعید است ارز خود را در این مرکز مبادله کنند.
در مقابل، عضو هیات نمایندگان اتاق ایران که اتاق معاملات ارز را بی‌تاثیر می‌داند علیرضا شجاعی سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت مرکز مبادله ارز را حامی تولید می‌داند. سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت با تاکید بر اینکه تمرکز دولت در مرکز مبادله دارندگان و متقاضیان ارز این است که تولیدکننده‌ها بتوانند ارز مورد نیاز خود را به سادگی و اطمینان تهیه کنند، می‌گوید: با ایجاد مرکز مبادله دارندگان و متقاضیان ارز یک محل مطمئن برای فعالان اقتصادی واقعی ایجاد شد و جهت‌دهی اقدامات در این مرکز این است که ارز به سمت تولید برود.
شجاعی اگرچه اتاق معاملات ارز را حامی تولید می‌داند، اما تولیدکنندگان زمان‌بر بودن و کم بودن منابع در نظر گرفته شده را یکی از عمده دلایل کم‌ثمر شدن این مرکز برشمرده و می‌گویند: تخصیص ارز مورد نیاز به صورت محدود از یک سو و طولانی بودن پروسه گشایش اعتبار موجب می‌شود تا متقاضیان به ناچار برای تامین ارز مورد نیاز خود به بازار آزاد مراجعه کنند.
سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در این باره می‌گوید: به هر حال یک میزان ارز در این مرکز به واردکننده یا تولیدکننده تخصیص می‌یابد و دریافت‌کننده ارز باید آن را صرف خرید کالا یا مواد اولیه کند و آن را به بازار داخلی عرضه کند. این روند ممکن است کمی زمان ببرد، بنابراین نباید در ارزیابی اثرات ناشی از راه‌اندازی این مرکز عجله کرد.
مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز با مثبت ارزیابی کردن اثرات مرکز مبادلات ارز بر بازار می‌گوید: مرکز مبادلات ارزی یکی از گزینه‌هایی است که می‌تواند در اداره فعالیتش با استفاده از شبکه گسترده‌ای که پیش بینی کرده و با کمک نظام بانکی به عنوان عامل ایجادکننده نیاز ارزی متقاضیان مختلف را پوشش دهد.
اختصاص 20 درصد منابع صندوق
از سوی دیگر در حالی کمبود نقدینگی به عمده مشکل بخش تولید تبدیل شده که به گفته محمود دودانگه، مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت با توجه به قانون بودجه سال 91 باید 20 درصد از منابع ارزی صندوق توسعه ملی به صورت تسهیلات ریالی به بخش‌های صنعت و کشاورزی اختصاص یابد.
عضو هیات عامل صندوق توسعه ملی در ادامه از نهایی شدن دستورالعمل اعطای تسهیلات ریالی خبر داد و گفت: این دستورالعمل به زودی از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت به استان‌ها ابلاغ می‌شود تا کارگروه‌های مربوطه شکل بگیرند.
وی همچنین در خصوص چگونگی دریافت ارز از اتاق معاملات نیز گفت: تقاضاهایی که در سایت بهین یاب ثبت شده باشد در کارگروه ارزی مورد بررسی قرار گرفته و اولویت‌بندی و سپس برای دریافت تسهیلات به بانک عامل معرفی می‌شود.
دودانگه در ادامه با بیان اینکه بیش از 500 طرح در اولویت پرداخت تسهیلات بودند، افزود: برای پرداخت تسهیلات بانک‌ها باید بررسی لازم روی طرح‌ها را انجام دهند تا صندوق توسعه بتواند پرداخت تسهیلات را انجام دهد.
