بازار نفت به عرصه‌‌‌ای برای گمانه‌‌‌زنی درباره احتمال حمله روسیه به اوکراین که قیمت‌ها را به صورت انفجاری بالا خواهد برد و احتمال توافق هسته‌‌‌ای ایران با قدرتهای جهانی تبدیل شده که بهای نفت را کاهشی خواهد کرد. عامل صعودی روسیه می‌تواند قیمت نفت را در چند روز به ۱۲۵ دلار بر بشکه برساند و عامل کاهشی ایران دست‌‌‌کم بین ۵ تا ۱۰ دلار تاثیر منفی بر آن خواهد داشت.
با این حال، کفه ترازو در روزهای گذشته به سمت عامل ایران سنگینی کرده و بازار عموما درجا زده یا کاهش یافته است چراکه احتمال توافق جدید هسته‌‌‌ای نقد است و عامل روسیه نسیه. وبگاه اینوستینگ (Investing) در گزارشی به تشریح این دو عامل بازار نفت پرداخته و هریک را از چند زاویه بررسی کرده است. با وجود نزدیک‌‌‌تر بودن احتمال تحقق انتظارات کاهشی با یک توافق هسته‌‌‌ای، اینوستینگ معتقد است که به‌‌‌طور کلی تقاضا در بازار نفت مانند یک موشک بالستیک است و عرضه به‌‌‌شدت پایین. بنابراین، در دوران پساهمه‌گیری احتمالا قیمت‌های بالای نفت فعلا پایدار بمانند.
ریسک‌های نفتی ایران و روسیه
کار برای معامله‌‌‌گران نفتی دشوار شده است چراکه احتمال تحقق هریک از دو عامل کلیدی بازار یعنی مذاکرات هسته‌‌‌ای غیرمستقیم ایران و آمریکا برای احیای برجام یا یک توافق جدید در کنار تنش‌‌‌ها بین روسیه و غرب بر سر اوکراین، چندان روشن نیست و حتی اگر به وقوع بپیوندند هم آثار نزولی و صعودی آنها بر بازار نفت فعلا فقط گمانه‌‌‌زنی و رجوع به تجارب پیشین است، اما در عمل ممکن است شرایط کاملا متفاوت باشد. بازار نفت در هفته گذشته هم این سردرگمی را نشان داد. نفت دوشنبه رکورد ۷ ساله را ارتقا داد اما تحت‌تاثیر اخبار مثبت از پیشرفت مذاکرات هسته‌‌‌ای روندی کاهشی به خود گرفت. برنت نزدیک به یک‌درصد کاهش هفتگی را تجربه کرد و وست تگزاس اینترمدییت ۲/ ۲درصد کاهش یافت. وب‌سایت اینوستینگ در تحلیل خود درباره تقابل دو عامل مورد اشاره می‌‌‌گوید که هنوز هم سه‌‌‌رقمی شدن نفت ممکن است هرزمانی اتفاق بیفتد. تیترهای خبری هم نشان از افزایش نیروهای نظامی روس در مرز با اوکراین دارد که می‌تواند با شروع جنگ در چند دقیقه قیمت نفت را بین ۳ تا ۵ دلار بالا ببرد. اما در حالی که یک موشک هم پرتاب نشده، بهای نفت در ۱۰ هفته گذشته چیزی حدود ۲۰ دلار بر بشکه بالا رفته است که عمدتا به دلیل جنگ کلامی بین ایالات متحده و روسیه از ۲۱ نوامبر، زمان شروع بحران اوکراین بوده است. با این حال، به همان اندازه که نفت با خبرهای افزایش تنش‌‌‌ها ناگهان بالا رفته، به همین اندازه هم اخبار وساطت بین دو طرف باعث کاهش یکباره نفت شده است. آونگ نفت در دو، سه روز گذشته حتی بیشتر از قبل نوسان داشت چراکه تهران به توافق هسته‌‌‌ای با قدرتهای جهانی نزدیک شده است؛ توافقی که می‌تواند دست‌‌‌کم یک‌میلیون بشکه نفت ایران را به عرضه جهانی بازگرداند. در واقع، ریسک‌های ایران و روسیه قطب‌‌‌های متضادی هستند که عامل نخست نزولی و عامل دیگر صعودی خواهد بود. بنابراین، بررسی این دو عامل می‌تواند قدرت پیش‌بینی بازار نفت را افزایش دهد.
ریسک ایران؛ سناریوی نزولی
در روزهای گذشته نسخه پیش‌‌‌نویس توافق هسته‌‌‌ای توسط خبرگزاری رویترز منتشر شد که نشان می‌‌‌داد طرف‌‌‌های غربی و ایران باید فازهای مختلفی را طی کنند. بر اساس این گزارش که منابع داخلی آن را مخدوش دانسته‌‌‌اند، ایران باید غنی‌‌‌سازی اورانیوم را فورا کاهش دهد تا پول‌‌‌های بلوکه شده‌‌‌اش آزاد و معافیت‌‌‌هایی برای فروش نفت مانند دوره قبلی رفع تحریم‌ها به او اعطا شود.
علی باقری کنی، مذاکره‌‌‌کننده ارشد ایران چهارشنبه با ذکر این نکته که «تا وقتی درباره همه چیز توافق نشده باشد، درباره هیچ‌‌‌چیز توافق نشده است»، گفت: «بعد از هفته‌‌‌ها مذاکرات فشرده، بیش از هر زمان به توافق نزدیک شده‌‌‌ایم.» به گفته اینوستینگ، همین توییت عضو ایرانی تیم مذاکره‌‌‌کننده باعث کاهش ۵ دلاری نفت در آن مقطع شد. دیروز هم، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در دیدار با همتای آلمانی‌اش گفت: «اگر همین امروز به خواسته‌‌‌های مشروع تهران توجه شود می‌توان در وین به توافق دست یافت.» همه طرف‌‌‌ها از پیشرفت عینی مذاکرات می‌‌‌گویند و از طرف مقابل می‌‌‌خواهند تصمیم سیاسی موردنیاز را بگیرند. یکی از منافعی که ایران از توافق احتمالی خواهد برد، آزاد شدن حدود ۷میلیارد دلار پول بلوکه شده در بانک‌های کره‌جنوبی است. طبق ادعای رویترز، این پول در ازای آزادی زندانیان غربی در ایران قابل برداشت خواهد بود؛ امری که ایران تکذیب کرده است.
با این حال، این منبع مالی می‌تواند کمک بزرگی به اقتصاد تشنه سرمایه ایران باشد. پولی که در صورت سرمایه‌گذاری در پروژه‌‌‌های نفتی، می‌تواند ظرفیت کنونی تولید را ارتقا دهد؛ امری که دیگر تولیدکنندگان در اوپک و خارج از آن را با چالش رو‌‌‌به‌‌‌رو خواهد کرد. بشکه‌‌‌های بیشتر از ایران به معنای فشار بیشتر نزولی بر قیمت‌ها خواهد بود.
۱۴میلیون بشکه نفت ایران در ذخایر چین
تخمین زده می‌شود بین ۱۲ تا ۱۴میلیون بشکه نفت ایران به‌‌‌صورت امانی (bonded storage) در بنادر چین ذخیره شده است که منتظر یک چراغ سبز از سوی آمریکا هستند تا مورد استفاده تجاری قرار گیرند. این نفت قبل از اعمال مجدد تحریم‌ها راه خود را به چین پیدا کرد اما چین آن را در ذخایر خود نگه داشته و از آن استفاده نمی‌‌‌کند که به معنای عدم‌تخطی از تحریم‌های آمریکاست. جان کیلداف از اگن کپیتال در آگوست سال ۲۰۱۹ گزارش داد اگر چین از این نفت استفاده کند، قیمت‌ها می‌تواند بین ۵ تا ۷ دلار در هر بشکه کاهش یابد. بسته به اینکه این بشکه‌‌‌ها چه زمانی آزادسازی شوند، بهای نفت می‌تواند به اندازه گمانه‌‌‌زنی کیلداف یا حتی بیشتر سقوط کند.
ایران همچنین ده‌‌‌ها‌میلیون بشکه نفت ذخیره‌شده در دریا و خشکی دارد که در صورت توافق هسته‌‌‌ای می‌تواند به تدریج آنها را به بازار وارد کند. اینکه ایران پس از لغو احتمالی تحریم‌ها چقدر می‌تواند به صادرات روزانه نفت خود بیفزاید، محل مناقشه است. با این حال، اینوستینگ می‌‌‌گوید پاسخ محافظه‌‌‌کارانه یک‌میلیون بشکه در روز است. اگر بخش‌‌‌هایی از پیش‌‌‌نویس ادعایی رویترز درست باشد، معافیت‌‌‌هایی صادر می‌شود که هر ۹۰ تا ۱۲۰ روز تمدید می‌‌‌شوند و به‌‌‌واسطه آن ایران می‌تواند نفت خود را آزادانه به‌‌‌فروش برساند.
فشار بر قیمت‌ها به‌‌‌واسطه تخفیف ایران
بهای نفت برای تولیدکنندگان مهم است اما سهم بازار اهمیت بیشتری برایشان دارد. ایران به اندازه عربستان یا روسیه تولید نفت ندارد اما از نظر کیفیت، گریدهای مشابهی تولید می‌کند. ایران همچنین به‌‌‌طور سنتی با کشورهای چین، کره‌جنوبی، ژاپن و هند رابطه نفتی داشته است. این نکته که ایران برای هر بشکه نفت از دست رفته به دلیل تحریم خواهد جنگید، باعث می‌شود بقیه اعضای اوپک‌‌‌پلاس تلاش بیشتری برای تحقق سهمیه‌‌‌های تولید خود کنند تا سهم خود از بازار را از دست ندهند. راهی که ایران می‌تواند با آن سریعا سهم بازار خود را بازگرداند، شکستن قیمت‌های عربستان است. گفته می‌شود ایران حتی بین ۱۰ تا ۱۵درصد هم می‌تواند تخفیف دهد؛ به این معنا که نفت با قیمت‌های فعلی توسط ایران بین ۷۸ تا ۸۳ دلار در هر بشکه به فروش برسد.
سناریوی «برد-برد-برد»
واشنگتن و متحدانش در اروپا در حال نهایی کردن بسته تحریمی علیه روسیه در صورت حمله این کشور به اوکراین هستند. گفته می‌شود اگر این حمله رخ دهد، در چند روز بهای نفت به ۱۲۵ دلار برای هر بشکه خواهد رسید. این عامل به تنهایی می‌تواند همه عوامل کاهشی از جمله بازگشت ایران به بازار جهانی را در حاشیه قرار دهد. بر اساس این گزارش، همیشه این احتمال وجود دارد که روسیه به موضع پرابهام خود در مرز با اوکراین ادامه دهد و فضای ترس ژئوپلیتیک که برای قیمت نفت عالی کار می‌کند را حفظ کند. در این میان، عربستانی‌‌‌ها پریمیوم خود را از بشکه‌‌‌های فروشی خود دریافت خواهند کرد؛ ایران با بازگشت خود به بازار هر کاری برای رشد سهم خود از بازار بدون لزوما آسیب به اعضای دیگر اوپک‌‌‌پلاس انجام خواهد داد. در این شرایط اگر بهای نفت به ۱۰۰ دلار و بیشتر از آن برسد، سناریویی «برد-برد-برد» برای این سه بازیگر فراهم خواهد شد. آژانس بین‌المللی انرژی که در پاریس مستقر است و به‌‌‌طور کلی عادت به پیش‌بینی نزولی بازار دارد چراکه بر منافع مصرف‌کنندگان متمرکز است، یک چرخش ۱۸۰ درجه‌‌‌ای از موضع پیشین خود داشته است. آژانس با اوپک‌‌‌پلاس موافق است که تقاضا در سال ۲۰۲۲ بیشتر از عرضه خواهد بود. این نهاد در آخرین گزارش خود، پیش‌بینی از رشد تقاضا در سال‌جاری را با ۸۰۰هزار بشکه افزایش به ۲/ ۳ میلیون بشکه در روز رسانده است. این یکی از مهم‌ترین ستون‌‌‌هایی است که معامله‌‌‌گران نفتی می‌توانند بر پایه آن تصمیم‌گیری کنند. با احتمال پایان عملی همه‌گیری در سال‌جاری میلادی، قیمت‌های بالاتر نفت احتمالا فعلا پابرجا بمانند.