بهزاد محمدی/مدیرعامل پیشین شرکت ملی صنایع پتروشیمی
اختصاصی اخبار نفت:بدون تردید کشور ما در صنعت پتروشیمی طی سالهای آینده حرکتی رو به جلو خواهد داشت اما نکته مهم این است که این حرکت باید هوشمندانه و مبتنی بر اصولی باشد که بتواند خود را با بازارهای جهانی و تقاضای داخلی تطبیق دهد. آنچه مسلم است فرآورده‌های پتروشیمی نسبت به فرآورده‌های پالایشی، رشد تقاضای قابل توجهی تجربه میکند و تا سال ۲۰۴۰ پیشبینی ۴.۵ درصد افزایش تقاضای سالیانه برای محصولات پتروشیمی صورت گرفته که این امر لزوم تداوم توسعه هدفمند صنعت پتروشیمی را به ما دیکته میکند چراکه هم از منظر تقاضای داخلی و هم از منظر تقاضای جهانی،مسیر برای توسعه پتروشیمی هموار است.
به طور کلی چهار رکن خوراک، بازار، دانش فنی و سرمایه مهمترین الزامات توسعه صنعت پتروشیمی محسوب میشوند که برای توسعه پتروشیمی لازم است به تک تک آنها توجه شود.
نخستین رکن توسعه پتروشیمی،“بازار” است چراکه تقاضایی باید وجود داشته باشد تا برای پاسخ به آن تقاضا، تولید صورت گیرد.با توجه به رشد جهانی تقاضا و همچنین نیاز صنایع داخلی به محصولات پتروشیمی،بازار جذابی همچنان برای ما فراهم است.در سال ۹۹ نزدیک به ۱.۳ میلیارد دلار واردات محصولات پتروشیمی داشتیم و این نشان میدهد کشور ما همچنان باید به سمت توسعه محصولاتی حرکت کند که تاکنون تولید نشده و نیاز صنایع داخلی را تامین میکند،و پس از آن نگاه به صادرات هم داشته باشد.بنابراین بازار همچنان برای توسعه جذابیت دارد که اگر به آن توجه داشته باشیم میتوانیم به سمت تولید محصولاتی حرکت کنیم که مشکل فروش در بازار داخلی و جهانی نداشته باشد.
دومین رکن توسعه پتروشیمی،دانش فنی است.اگرچه ما در تامین دانش فنی با محدودیتهایی مواجه هستیم ولی تجربیات سالهای اخیر در صنعت پتروشیمی نشان میدهد شرکتهایی از بخش خصوصی توانسته‌اند با روشهایی، از دانش فنی روز اروپا استفاده کنند و در برخی حوزه‌ها دانش فنی خوبی را اخذ کرده‌اند.بنابراین از منظر کلی،هرچند هنوز محدودیتهایی در اخذ دانش فنی وجود دارد اما “دانش فنی” شرایط شکننده‌ای برای ما محسوب نمی‌شود.
سومین رکن توسعه پتروشیمی،“سرمایه” است.تامین سرمایه، الزام اساسی برای توسعه طرحها توسط بخش خصوصی و هلدینگهای نیمه دولتی است که در شرایط امروز برای مگاپروژه‌ها کار سنگینی است اما برای پروژه‌هایی با سایز متوسط و کوچک و بخصوص در بخش طرحهای پایین دستی صنعت پتروشیمی،رقمهای بزرگی نیست.درآمد صنعت پتروشیمی مشتمل بر صادرات و بازار داخلی در سال ۱۴۰۰، ۲۲ میلیارد دلار بوده و معمولا بخشی از این درآمد توسط هلدینگها صرف توسعه طرح ها میشود که حاکی از استمرار توسعه و حرکت زنده و رو به جلو در پتروشیمی است.
چهارمین رکن توسعه پتروشیمی،موضوع “خوراک” و از نظر من مهمترین رکن توسعه است.اگر ما در حوزه خوراک توجهی به بخش بالادست یعنی صنعت نفت و گاز و تامین‌کنندگان خوراک پتروشیمی نداشته باشیم،در پایین دست پتروشیمی دچار مشکل خواهیم شد.اطلاع دقیق از شرایط بالادست،شامل اطلاع از شرایط پالایشگاه،و اطلاع از بالادست آن پالایشگاه یعنی میدان یا مخزن است که صنعت پتروشیمی باید خود را با شرایط آنها تطبیق داده و به اطلاعات موردنیاز از روند توسعه آنها دست پیدا کند.
توسعه کورکورانه بدون توجه به بالادست،ما را دچار آسیب خواهد کرد.اطلاع از روند کاهشی تولید مخازن حایز اهمیت است چراکه افت طبیعی تولید مخازن،ممکن است در سالهای آتی صنعت پتروشیمی را با مشکلات جدی رو‌به‌رو نماید.در سال ۹۹ با ۱۸.۴ میلیون تن عدم تولید در صنعت پتروشیمی مواجه بودیم که ۵۸ درصد آن ناشی از عدم وجود خوراک بود.در واقع در سال ۹۹ با حدود ۱۰ میلیون تن عدم تولید ناشی از عدم وجود خوراک در صنعت پتروشیمی مواجه بودیم. بنابراین افت مخازن و عدم توسعه بالادست به دلایل مختلف به شدت میتواند در روند توسعه صنعت پتروشیمی تاثیرگذار باشد و همین امر ضرورت توجه به بالادست را افزایش میدهد.
در بین چهار رکن توسعه پتروشیمی باید به موضوع تامین خوراک به طور جدی‌تری توجه کنیم.ما دارای پلنتهایی در پتروشیمی هستیم که با حدود ۷۰درصد ظرفیت فعالیت می کنند و در بالادست آنها هم در افق دوردست، امیدی به توسعه نیست.از طرفی مخزن پارس جنوبی وارد روند افت تولید شده و روند کاهشی تولید در آن،تاثیر مستقیمی بر پلنتهای پتروشیمی گازمحور میگذارد.علاوه بر آن با توجه به تقاضای وحشتناک و افسارگسیخته گاز طبیعی در بخش خانگی که رتبه اول پرمصرفها در دنیا را داریم پلنتهایی از پتروشیمی که مبتنی بر خوراک گاز طبیعی هستند در فصل زمستان دچار عارضه شده و گاه دو ماه از مدار تولید خارج میشوند.به همین دلیل توجه به بالادست و اطلاع دقیق از شرایط آن برای تامین خوراک و توسعه پتروشیمی، حیاتی است.