خیز ایران برای ورود به باشگاه صادرکنندگان عمده پروپیلن جهان

به گزارش شبکه خبری صنعت نفت (اویل نیوز) به نقل از  شانا، پروپیلن یکی از محصولات کلیدی پتروشیمی است که به عنوان خوراک برای تولید پلیمرهای مختلف و محصولات میانی به کار می‌رود و براساس اطلاعات به دست آمده 62‌ درصد از این محصول در تولید پلی پروپیلن، 8 درصد در تولید آکریلو نیتریل، 7‌ درصد در تولید اکسید پروپیلن، 6‌درصد در تولید کیومن، 3‌ درصد در تولید اسید آکریلیک و 14‌درصد در تولید سایر محصولات به کار برده می شود و در نهایت به صورت مواد موردنیاز صنایع الکترونیک، خودروسازی، ساختمان‌سازی، بسته‌بندی و نظیر آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

هم اکنون در ایران سالانه نزدیک به یک میلیون تن پروپیلن در واحدهای بندرامام، امیرکبیر، مارون، جم، اراک و تبریز تولید می‌شود که عمده پروپیلن تولیدی به عنوان محصول جانبی واحدهای تولید اتیلن از طریق کراکینگ نفتا و یا بازیافت جریان‌های FCC پالایشگاهی است و ساخت واحدهایی دیگری در ایلام (120 هزار تن)، کاویان (327 هزار تن) و دهلران (91 هزار تن) نیز با همین روش پیش‌بینی شده است.

البته هر یک از این روش ها مشکلات خاص خود را دارند، برای مثال در شیوه کراکینگ، بخار پروپیلن به عنوان یکی از محصولات جانبی اتیلن به دست می آید که در این شیوه به دلیل اشباع بازار از اتیلن، تولیدکنندگان باید خوراک و فرآیندهایی را انتخاب کنند که حداقل اتیلن ممکن را تولید کند و در روش بازیافت جریان‌های پالایشگاهی نیز نبود تجهیزات بازیافت‌کننده پروپیلن از فرآیندهای پالایشی یکی از مسائلی است که برخی کشورهای در حال توسعه را با مشکل رو به رو کرده است.

شیوه های نوین تولید پروپیلن در کشور

در کنار بهره‌گیری از روش‌های قدیمی در سال‌های اخیر متولیان صنعت پتروشیمی ایران با همکاری مراکز پژوهشی، روش‌های نوین هیدروژن زدایی پروپان و تبدیل متانول به پروپیلن را مطرح کرده‌اند تا ضمن جبران کمبودهای داخلی، زمینه‌های ورود به بازارهای صادراتی نیز برای کشور فراهم شود.

بهره‌گیری از فناوری‌ MTP که متانول را به پروپیلن تبدیل می‌کند پس از 8 سال کار آزمایشگاهی در شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی سال گذشته با دستیابی به تولید 600 گرم پروپیلن در ساعت به بار نشست تاجایی که به گفته سرپرست این شرکت واحد نیمه صنعتی، این پروژه هم‌اکنون توان تولید 3 میلیون تن پروپیلن را در روز دارد.

غلامرضا جوکار پیش‌تر درباره تولید محصول از این فرآیند به خبرنگار شانا گفته بود‌ که ساخت واحدهای متانولی در ایران به دلیل وجود گاز، بسیار مقرون به صرفه است و شاهد این ادعا نیز وجود واحدهای تولیدی فراوان در کشور است که ایران را به بزرگ‌ترین تولیدکننده متانول در خاورمیانه و بزرگ ترین صادرکننده این محصول به چین و بازارهای اروپایی تبدیل کرده است و می‌توان انتظار داشت که استفاده از دانش MTP نه تنها جایگاه کنونی کشور را تقویت کند که وضعیتی ویژه‌ برای صنعت پتروشیمی ایران به همراه داشته باشد.  

وی تولید 30 تا 40 درصد بنزین از فرآیند تبدیل متانول به پروپیلن را یکی دیگر از دستاوردهای اجرای این طرح اعلام کرده و گفته بود که با تغییر در کاتالیست این فرآیند، امکان تولید بنزینی با عدد اکتان 105 برای استفاده در خودروها نیز فراهم می‌شود.

هم اکنون یک لیسانس فرآیند در داخل ایران، دو لیسانس در چین و یک لیسانس در ترینیداد و توباگو فروخته شده است و پیش‌بینی می‌شود این فناوری در مناطقی که دارای منابع بزرگ گاز طبیعی هستند و تولید متانول در آنها با صرفه اقصادی قابل توجهی امکان پذیر است، بسیار مورد توجه قرار گیرد.

هیدروژن‌زدایی از پروپان نیز، دیگر فناوری نوین برای تولید پروپیلن در جهان است که به سهولت از طریق صاحبان لیسانس قابل دسترسی است و امروزه به طور متعارف به کار برده می‌شود؛ البته اقتصادی بودن این روش بستگی به شدت وابسته به خوراک و هزینه استحصال آن دارد، از این‌رو استفاده از این فناوری در مناطقی مانند خاورمیانه که خوراک کافی و قابل دسترس دارند، توجیه‌پذیر است؛ عربستان سعودی با احداث دو واحد هیدروژن‌زدایی موفق شد عنوان نخستین کشور خاورمیانه در استفاده از این فناوری برای تولید پروپیلن را از آن خود کند.

البته هم اکنون تولید پروپان با استفاده از روش دهیدروژناسیون (فرآیند PDH) در برخی مجتمع‌های پتروشیمی کشور انجام می‌شود ولی شرکت ملی صنایع پتروشیمی برای ورود بیشتر به این عرصه ساخت دو طرح سلمان فارسی و مهرپتروکیمیا را در دستور کار قرار داده است و اگر چه این طرح‌ها هنوز در مراحل مقدماتی به سر می‌برد، انتظار می‌رود با بهره‌برداری از آنها ایران نیز به جمع استفاده‌کنندگان از این دانش نوین بپیوندند.

وضعیت جهانی عرضه و تقاضای پروپیلن

هم‌اکنون ظرفیت تولید پروپیلن در جهان به حدود 90 میلیون تن در سال می‌رسد که حدود 60 درصد از آن به صورت محصول جانبی در تولید اتیلن، 35 درصد از طریق فرآیند پالایش نفت و 5 درصد از دهیدروژناسیون پروپان، متاتسیس اتیلن و بوتیلن و کراکینگ کاتالیستی گازوییل خلا (VGO) به دست می‌آید.

پیش‌بینی شده است به دلیل افزایش نیاز بازار جهانی به پروپیلن و برآورده نشدن این نیاز از طریق توسعه واحدهای تولیدی اتیلن (که در احداث آنها بیشتر استفاده از خوراک گاز طبیعی پیش‌بینی شده است و بنابراین محصول جانبی پروپیلن در آنها به مقدار بسیار ناچیز تولید می‌شود)، در سال‌های آینده فناوری‌های تولید مستقیم پروپیلن نظیر MTP و دهیدروژناسیون پروپان با استقبال بیشتر رو به رو شود.

چین با سهم 13 درصدی بزرگ‌ترین متقاضی و مصرف‌کننده پروپیلن در جهان شناخته می‌شود و برای تامین نیازهای فزاینده خود در صدد توسعه واحدهای تولید پروپیلن بر پایه دانش MTP است و این مهم زمانی روشن می‌شود که بدانیم قیمت پروپیلن در بازارهای این کشور نزدیک به 11 هزار و 400 یوآن اعلام شده؛ درحالی که قیمت‌ متانول در بازارهای آسیا ـ اقیانوسیه برای تحویل در سه ماه نخست سال 2011 میلادی 420 دلار برای هر متریک تن بوده است.

به این ترتیب ایران با در اختیار داشتن دانش فنی و کاتالیست موردنیاز فرآیند MTP و واحدهای تولیدی نظیر فن‌آوران، خارگ، شیرازو زاگرس و برنامه ساخت 10 واحد متانولی دیگر پتانسیل بالایی را برای پیوستن به صادرکنندگان جهانی پروپیلن در کنار تامین نیازهای داخلی و قطع واردات این محصول دارد.