صدا چالش قیمت گاز شرکتهای تولید متانول را بررسی می کند
هزینه تولید متانول در ایران 430 دلار؛ فروش به چین 310 دلار!
حمیدرضا شکوهی
ماجرا از اواخر دی ماه شروع شد و در هفته اول بهمن ماه اوج گرفت. رکوردشکنی قیمت گاز طبیعی موجب افزایش قیمت خوراک تحویلی به شرکت های متانولی صنعت پتروشیمی شد و و اواخر دی ماه، مدیران عامل این شرکتها در محل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی، با حضور دبیر کل و قائم مقام این انجمن تشکیل جلسه دادند.
رکورد شکنی قیمت گاز طبیعی خوراک واحد های پتروشیمی به رقم سی و یک سنت و نیم (31.5) در هر متر مکعب، موجب ضرر و زیان شرکتهای تولیدکننده متانول شد. این افزایش قیمت در حالی صورت گرفت که قیمت گاز طبیعی در هنری هاب ایالات متحده آمریکا نوزده سنت در هر متر مکعب است. نخستین پس لرزه این رکوردشکنی در قیمت خوراک، روز شنبه گذشته دوم بهمن ماه با تعطیلی متانول کاوه، آشکار شد. در این روز آژانس خبری تخصصی "نفت ما" تصویر نامه رئیس هیات مدیره شرکت متانول کاوه به دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی را منتشر کرد که طی آن، از توقف فعالیت مجتمع متانول کاوه به دلیل عدم توجیه‌پذیری تولید خبر داده بود؛ مجتمعی که یک میلیارد دلار برای احداث آن سرمایه گذاری شد اما به دلیل تصمیمات نادرست با چالش های جدی مواجه شده است.
در نامه رئیس هیئت مدیره شرکت متانول کاوه که پس از پتروشیمی زاگرس بزرگترین واحد تولید متانول کشور است، آمده است: با التزام به ابلاغیه شرکت ملی صنایع پتروشیمی دال بر رعایت محدودیت 50 درصد در تامین گاز مورد نیاز این مجتمع طی 60 روز گذشته و اخیرا نیز ابلاغ محدودیت گاز در فصل سرد از سوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی، در جهت رعایت منافع عمومی اقدام به توقف تولید مجتمع نمود.
در ادامه این نامه، از افزایش بی سابقه قیمت خوراک پتروشیمی هم انتقاد شده و موضوعی مطرح شده که نشان می دهد باز هم پای چین در میان است و آن هم ارزان فروشی متانول به چین است! در این نامه آمده است: «افزایش نامتعارف قیمت گاز سوخت و خوراک صادر شده برای این مجتمع با مبلغ 87770 ریال برای هر متر مکعب گاز خوراک (معادل 34.5 سنت در برابر گرانترین گاز جهان Henry Hub آمریکا و اروپا با نرخ 19٫1 سنت)، بهای تمام شده متانول تولیدی این مجتمع را حداقل به 430 دلار بدون ریسک های ناشی از شرایط تحریم رسانده است. این در حالی است که قیمت فروش به محدود متقاضیان و خریداران متانول ایران در کشور چین فقط 310 دلار است لذا تولید با این زیان سنگین به هیچ عنوان توجیه اقتصادی نخواهد داشت. زیان وارده به ازای هر تن تولید معادل 120 دلار به این شرکت تحمیل می گردد. در نهایت این مجموعه با شرایط فوق، امکان ارز آوری برای کشور نمیتواند داشته باشد و در نهایت بازار صادراتی متانول کشور تقدیم کشورهای رقیب و همسایه خواهد شد و پیامدهای ناگواری را به واسطه نابودی اشتغال و هدر رفت سرمایه های کشور به بار خواهد آورد.»
سود چشمگیر پتروشیمی ها توهم است
اعتراض به قیمت خوراک گاز، در هفته گذشته بالا گرفت. همواره یکی از عواملی که در توجیه هر گونه تصمیم در افزایش قیمت خوراک واحدهای پتروشیمی مطرح می شد سود چشمگیر پتروشیمی ها بوده است. این موضوع روز سه شنبه با واکنش سیدحمید حسینی رییس اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی مواجه شد. او در نشست خبری خود گفت: دولت برای تامین هزینه های خود در بودجه سال آینده پتروشیمی کشور را با افزایش قیمت خوراک و حذف معافیت مالیاتی و مالیات اضافه پتروشیمی ها را بیچاره کرده اند، داده ها و آمار اما نشان می دهد که در سال گذشته و سال جاری بیشترین صادرات مربوط به فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی بوده است. بر اساس آمار تنها پتروشیمی هایی که بالاترین مصرف گاز را دارند، حاشیه سودشان ۵۰ درصد بوده، برای پتروشیمی هایی که مصرف گازشان پایین آمده حاشیه سودشان شدید کاهش یافته و برای پتروشیمی های پلیمری تنها ۱۰ درصد حاشیه سود است، اما دولت و مجلس چون فکر می کنند پتروشیمی ها درآمد نجومی دارند قیمت خوراک و سوخت و مالیات را افزایش داده با این وضعیت هم پتروشیمی ها ضرر می دهند و هم بستری برای فرار سرمایه ایجاد می کنند.
حسینی در ادامه به فشار دولت بر پتروشیمی ها اشاره کرد و گفت: دولت متوجه نیست که فرمول قبلی تعیین قیمت خوراک یعنی در نظر گرفتن ۴ هاب نفتی آمریکا، کانادا، هلند و انگلستان، در حال حاضر جواب گو نیست، به ویژه اینکه هلند و انگلیس اساسا مصرف کننده گاز هستند و چرا باید در تعیین قیمت سوخت نقش ایفا کنند؟ دولت در خصوص مالیات و قیمت خوراک بد عهدی کرد یعنی به تولید کننده ها وعده داد که از دادن مالیات بر صادرات معاف اند اما در بودجه جدید هم مالیات را افزایش داده و هم معافیت مالیاتی قیر، پلی اتیلن، اوره و متانول را برداشته است، با این وضعیت تعطیلی واحدهای پتروشیمی و فرار سرمایه سرنوشت محتوم و قطعی صنعت پتروشیمی است.
مصوبه جدید برای قیمت خوراک
سه شنبه در جلسه شبانه ستاد اقتصادی دولت به ریاست محمد مخبر معاون اول رییس جمهور با حضور وزرای صنعت، اقتصاد، نفت، رفاه، رضایی معاون اقتصادی رئیس جمهور، مسعود میرکاظمی و مجید عشقی روسای سازمان برنامه و بودجه و بورس، سقف قیمت گاز طبیعی طبق مصوبه قبلی ستاد، 5000 تومان برای خوراک و 2000 تومان برای سوخت مورد تایید مجدد قرار گرفت و قرار شد این مصوبه طی روز چهارشنبه به وزارت نفت ابلاغ شده و بر این مبنا به مجلس ارسال شود. همچنین اعلام شد سقف نرخ اعلامی برای بهمن و اسفند سال جاری نیز اعمال شود تا شرکت های پتروشیمی و فولادی شاهد کاهش قیمت گاز در ماه جاری باشند. اما با توجه به ضرورت صادرات متانول با توجه به مازاد این محصول در داخل، و در نظر گرفتن فروش ارزان متانول به چین، تاثیرگذاری این قیمت خوراک نیز با ابهاماتی مواجه است. چراکه پیش از این و در فصل تابستان نیز قیمت پایینتر خوراک، با انتقاداتی مواجه شده بود.
فریبرز کریمایی قائم‌مقام انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی گفته: «در حال حاضر ظرفیت اسمی سالانه تولید متانول در کشور ۱۴ میلیون تن بوده که و میزان مصرف آن در کشور کمتر از یک میلیون تن در سال است. حجم تولیدات اوره، متانول و پلی اتیلن‌ها بسیار بیشتر از نیاز داخلی است و حذف معافیت مالیاتی صادرات این محصولات در یک بازه یک ساله، به هیچ عنوان منجر به توسعه زنجیره ارزش این محصولات نخواهد شد و تنها کاهش درآمدهای صادراتی و تضعیف موقعیت تولیدکنندگان این محصولات در بازارهای بین‌المللی را درپی دارد.»
چالش نرخ خوراک در سال جاری
تابستان امسال، نرخ پایه هر متر مکعب گاز تحویلی خوراک در فصل تابستان معادل 50873 ریال اعلام شد که با توجه به ده درصد افزایش به دلیل ورود به نیمه دوم سال و نیز هزینه انتقال، نرخ خوراک گاز برای مجتمع های تولید متانول به رقم 56049 ریال افزایش یافت. این رقم در ماههای پاییز باز هم افزایش یافت و برای مهر 80523 ریال و برای آبان 74401 ریال اعلام شد که با توجه به قیمت سوخت، قیمت تمام شده فروش متانول به ترتیب 431 و 404 دلار بود. درحالیکه قیمت فروش به چین 310 دلار است و این یعنی ضرر در تولید!
نکته قابل تامل این است که شرکتهای تولیدکننده متانول از یک طرف معترضند که نرخ خوراک گاز تحویلی به مجتمع های متانولی در ایران که باید حداکثر 95 درصد نرخ فوب خلیج فارس باشد بیشتر از آن بوده است و از طرف دیگر استفاده از نرخ گاز هاب اروپا در محاسبه فرمول قیمت گاز مجتمع های ایرانی با توجه به منابع غنی گاز در کشور، منطقی نیست.
مجموع هزینه های تولید متانول شامل نرخ خوراک، نرخ سوخت، هزینه خرید یا تولید یوتیلیتی شامل گاز اکسیژن و آب و بخار، هزینه سرمایه گذاری و حمل و عوارش و هزینه های جانبی دیگر، قیمت تمام شده هر تن متانول را به 430 دلار رسانده درحالیکه قیمت فروش ان در چین بین 310 تا 330 دلار است! چنین ضرری در تولید متانول که عامل اصلی آن افزایش نرخ خوراک گاز است، از یک طرف تداوم حیات شرکتهای تولید متانول و به تبع آن اشتغال هزاران نفر از کارکنان آنها را دچار چالش می کند و از سوی دیگر موجب واگذاری بازار ایران به رقبایی همچون عربستان و آمریکا و نیوزیلند و محروم کردن کشور از حداقل سه میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات متانول می شود. ضمن اینکه تاثیرات منفی و تخریب کننده ای در بازار بورس می گذارد که همین حالا هم شرایط مساعدی ندارد. راهکار، نه تصمیم مقطعی و فاقد ضمانت اجرا برای کاهش قیمت خوراک گاز، بلکه اتخاذ تصمیمات کارشناسی و درازمدت با در نظر گرفتن همه جوانب، برای تضمین سرمایه گذاری و تولید و صادرات است.