ایران در واکنش به حضور پررنگ نفت روسی در بازار چین، اقدام به افزایش تخفیف خود برای رقابت با گریدهای مشابه کرده است. بلومبرگ مدعی شده تخفیف نفت ایران از حدود ۵دلار در هر بشکه به ۱۰دلار رسیده است.
شرکت ردیابی نفتکش کپلر در این گزارش عنوان کرده که با وجود رکوردزنی صادرات نفت روسیه به چین پس از جنگ با اوکراین، فروش نفت ایران به‌غیر از یک افت کوچک در ماه آوریل بالای ۷۰۰هزار بشکه در روز بوده است. پیش از این اخباری مبنی‌بر کاهش صادرات ایران به بزرگترین واردکننده نفت جهان، چین، منتشر شده بود که دلایل آن را کاهش تقاضای این کشور به‌دلیل قرنطینه و ورود بیشتر نفت روسی عنوان شده بود. همین حالا هم موسسه FGE معتقد است نفت اورال روسی جایگزین بخشی از نفت ایران شده است. با این حال، به نظر می‌رسد افزایش تقاضا در این کشور پس از تسهیل محدودیت‌های کرونایی منجر به قوی ماندن صادرات ایران شده است.
هرچند تاکتیک جدید ایران یعنی کاهش قیمتی نشان از شدت یافتن رقابت در بازار چین دارد. در این میان، چین که اشتهای سیری‌ناپذیری برای نفت ارزان دارد، از این وضعیت بیشترین بهره را می‌برد. از سوی دیگر، گریدهای نفتی غرب آفریقا بیشترین ضربه را از نفت تحریمی خورده‌اند و حتی میزان صادرات‌شان به چین به پایین‌ترین سطح از سال ۲۰۱۳ رسیده است. در شرایط فعلی ایران کماکان می‌تواند بزرگترین مشتری خود را حفظ کند و حتی نیم‌نگاهی به افزایش تولید و صادرات در صورت رشد فزاینده تقاضای جهانی داشته باشد. با این حال، تضمینی نیست که بازار در بلندمدت قوی باقی بماند. لزوم برنامه‌ریزی برای دوره افت قیمت‌ها و در نتیجه درآمد نفتی اینجا اهمیت می‌یابد.
استراتژی جدید نفتی ایران
به گزارش بلومبرگ، در حالی که روسیه نقش بزرگ‌تری نسبت به قبل از جنگ با اوکراین در بازار نفت چین بازی می‌کند، ایران ناچار به افزایش تخفیف در قیمت نفت خود شده است. چین به مقصد مهم نفت روسیه تبدیل شده است چراکه مسکو به‌دنبال حفظ جریان نفت خود پس از تهاجم نظامی به اوکراین است. این موضوع باعث افزایش رقابت با ایران در یکی از معدود بازارهای باقی‌مانده برای صادرات نفت شده است. صادرات روسیه در ماه مه به یک رکورد رسید و این کشور به‌عنوان عضوی از ائتلاف اوپک‌پلاس جایگاه بزرگترین تامین‌کننده نفت چین را از عربستان سعودی گرفت. در حالی که ایران قیمت‌های خود را برای رقابتی ماندن در بازار چین کاهش داده است، همچنان جریان صادراتی‌اش به پرجمعیت‌ترین کشور جهان قوی است که احتمالا تا حدودی در نتیجه افزایش تقاضا در این بازار بوده است، زیرا چین محدودیت‌های سخت‌گیرانه ویروسی را که مصرف را به‌شدت کاهش داده بود، تسهیل کرده است.
وندانا هری، موسس وندا اینسایتس در سنگاپور در این مورد گفت: «ممکن است تنها رقابت بین بشکه‌های (نفت) ایرانی و روسی درنهایت در چین اتفاق بیفتد که کاملا به نفع پکن خواهد بود.» او ادامه داد: «این امر احتمالا همچنین موجب ناراحتی تولیدکنندگان حوزه خلیج فارس بشود چراکه آنها می‌بینند که بازارهای باارزش‌شان توسط نفت با تخفیف سنگین تسخیر می‌شود.» داده‌های رسمی چین فقط ۳ ماه واردات نفتی ایران را از ابتدای سال ۲۰۲۰ نشان می‌دهد که شامل ژانویه و مه سال جاری می‌شود. اما ارقام منابع دیگر نمایانگر پیوسته بودن جریان نفت ایران به این کشور است. براساس داده‌های کپلر، واردات نفت ایران توسط چین پس از یک افت جزئی در ماه آوریل، در ماه‌های مه و ژوئن بالای ۷۰۰هزار بشکه در روز بوده است. با این حال، شرکت مشاوره‌ای FGE می‌گوید گریدهای اورال روسیه جایگزین برخی از بشکه‌های ایرانی شده است.
برخی معامله‌گران می‌گویند نفت ایرانی با نزدیک به ۱۰دلار در هر بشکه نسبت به شاخص برنت ارائه می‌شود تا با محموله‌های اورال که قرار است در ماه آگوست به چین تحویل داده شود، در یک رده قیمتی قرار گیرد. با این وجود، پیش از جنگ در شرق اروپا نفت ایران حدود ۴ تا ۵ دلار در هر بشکه تخفیف داشت. گریدهای نفتی سبک و سنگین ایران بیش از هر نفتی با گریدهای اورال روسیه قابل‌مقایسه هستند. پالایشگران مستقل چینی بزرگترین خریداران نفت ایران و روسیه هستند. عرضه نفت ارزان به دلیل قوانین داخلی چین در مورد صادرات سوخت اهمیت بیشتری پیدا می‌کند چراکه این پالایشگاه‌ها سهمیه صادرات سوخت به بازارهای خارجی را از دولت چین دریافت نمی‌کنند و در عوض بازار داخلی را تامین می‌کنند؛ امری که موجب محروم ماندن آنها از قیمت‌های بسیار بالای بین‌المللی به دلیل کمبود عرضه و متحمل شدن خسارت‌هایی برای پالایش نفت در ماه‌های اخیر به علت تخریب تقاضای داخلی با قرنطینه‌های کرونایی شده است.
گرید نفتی ESPO روسیه که گوگرد کمتر و کیفیت بالاتری دارد و از بندر شرقی کوزمینو صادر می‌شود، از نفت ایرانی گران‌تر اما همچنان قابل‌مقایسه با دیگر نفت‌های خاورمیانه است. اشتیاق چین برای دریافت نفت همراه با تخفیف باعث محدود شدن جریان عرضه از دیگر تامین‌کنندگان شده است. به گفته جین ژی، تحلیلگر ارشد نفت در کپلر، غرب آفریقا به‌خصوص آنگولا، گابن و کنگو از مکان‌هایی هستند که بیشترین ضربه را از این موضوع خورده‌اند. او ادامه داد که عرضه غرب آفریقا در ماه میلادی گذشته (ژوئن) به‌طور متوسط ۶۴۲هزار بشکه در روز بود که پایین‌ترین سطح از دسامبر سال ۲۰۱۳ به حساب می‌آید. همچنین تخریب ساختار قیمتی به هزینه بالاتر واردات نفت آفریقایی منجر شده است که حالا باید فاصله بسیار طولانی‌تری را برای رسیدن به چین طی کند. مایکل میدان، رئیس برنامه انرژی چین در موسسه مطالعات انرژی آکسفورد می‌گوید: «هزینه‌ها مخصوصا برای پالایشگاه‌های مستقل چینی نگرانی بزرگی هستند.» او افزود: «این روند احتمالا تا زمانی‌که اقتصاد (چین) شروع به رشد کند و فعالیت‌ها از سر گرفته شود، یعنی وقتی که تقاضا برای همه نفت‌ها افزایش خواهد یافت، ادامه می‌یابد.»
انتفاع چین از نفت تحریمی
وبسایت انرژی اینتلیجنس در روزهای اخیر گزارشی در مورد ارقام واردات نفت چین از روسیه، گریدهای مختلف و پیش‌بینی کار کرده است که نشان می‌دهد چین چگونه از نفت تحریمی روسی استقبال کرده است. بر این اساس، با رکوردزنی واردات نفت چین از روسیه، به نظر نمی‌رسد اشتهای سیری‌ناپذیر پکن برای دریافت بشکه‌های تحریمی در کوتاه‌مدت کاهش یابد. واردات نفت از روسیه در ماه گذشته می‌تواند از ۲میلیون بشکه در روز عبور کند و حجم عرضه روسیه به این کشور در ماه جاری (جولای) از همین ابتدا قوی به نظر می‌رسد. شرکت‌های نفت دولتی چین (NOCها) در کنار بسیاری از پالایشگران مستقل این کشور بیشترین نقش را در افزایش تقاضا دارند. این امر خرید تقریبا همه محموله‌های ESPO و محموله‌های اورال را افزایش داده است. به گفته اِما لی، تحلیلگر داده در شرکت ورتکسا، چین در ماه مه با واردات ۹۹/ ۱میلیون بشکه در روز نفت روسی رکورد زد. از این حجم، ۱۳/ ۱میلیون بشکه مربوط به صادرات دریایی نفت بود که به معنای فروش ۸۵۶هزار بشکه در روز دیگر از طریق خط لوله بوده است. انتظار می‌رود صادرات دریابرد روسیه به بنادر چین با افزایش ۷۲هزاربشکه‌ای به ۲۱/ ۱میلیون بشکه در ژوئن برسد.
با فرض اینکه صادرات به چین از طریق خط لوله ثابت باقی بماند، کل صادرات به چین در ماه گذشته می‌تواند به ۰۶/ ۲میلیون بشکه در روز برسد. این پیش‌بینی حتی می‌تواند با در نظر گرفتن محموله نفت اورالی که توسط کشتی افرامکس با عملیات کشتی‌به‌کشتی به چین در ژوئن رسید، بالاتر رود. افرامکس حدود ۶۰۰هزار بشکه ظرفیت حمل دارد. در‌حالی‌که در قیمت‌های بسیار پایین به فروش می‌رسد، بازیگران چینی خیلی کمی می‌توانند در مقابل آن مقاومت کنند. قیمت گریدهای روسی نسبت به نفت‌های مشابه بسیار جذاب هستند.
نیاز بازار به نفت ایران
در روزهای گذشته خبرهای خارجی مبنی‌بر علاقه کشورهای مصرف‌کننده غربی از جمله فرانسه به بازگشت نفت ایران به بازار بین‌المللی منتشر شد؛ امری که در صورت احیای برجام می‌تواند بخشی از مشکل کمبود عرضه در بازار را حل کند. جواد اوجی، وزیر نفت نیز هفته گذشته پس از شرکت در نشست مجازی اوپک و متحدانش (اوپک‌پلاس) گفت: «همان‌گونه که در ماه‌های اخیر بارها اشاره کردم، وضع بازار جهانی نفت به گونه‌ای است که بازگشت نفت ایران به بازار می‌تواند پاسخگوی بخشی از مشتریان و کمک‌کننده به ایجاد تعادل و آرامش در بازارهای جهانی باشد. به‌ویژه آنکه با نزدیک شدن به فصل تابستان و آغاز مسافرت‌ها در اروپا و آمریکا، شاهد افزایش تقاضای جهانی برای نفت و فرآورده‌های نفتی خواهیم بود و در چنین شرایطی، کشورهای مصرف‌کننده احتمالا فشارهای قیمتی مضاعفی را به‌ویژه در بازار فرآورده‌های نفتی متحمل خواهند شد.»
اوجی تصریح کرد: «ما به‌عنوان بزرگترین دارنده ذخایر نفت و گاز جهان آمادگی داریم در سریع‌ترین زمان ممکن تولید نفت خام خود را به سطح پیش از تحریم‌ها برسانیم.» در عین حال اوپک گزارش داده که درآمد نفتی ایران در سال میلادی گذشته به ۳/ ۲۵میلیارد دلار رسید که نسبت به ارقام سال ۲۰۲۰، ۳ برابر شده است. همچنین پیش‌بینی می‌شود درآمد نفتی ایران در سال ۲۰۲۲ رشد محسوسی داشته باشد، چراکه حجم صادرات و قیمت نفت افزایش یافته است. با این حال، دور از ذهن نیست در بلندمدت شرایط قیمتی بازار نفت تغییر کرده و به‌سمت سطوح پایین‌تر میل کند. در این شرایط اگر رقابت‌پذیری نفت روسی در چین بالاتر از نفت ایرانی باشد، طبیعتا درآمد نفتی کشور از دو جبهه تضعیف خواهد شد. رفع تحریم‌ها، جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در صنعت نفت و گاز، به‌کارگیری تکنولوژی پیشرفته در تولید و بازاریابی کارآمد می‌تواند درآمدهای نفتی کشور را برای سال‌ها در سطوح بالایی قرار دهد.